خاطره زدایی
خاطره زدایی به‌عنوان رویکرد درمانی اثربخشی مورد استفاده قرار می‌گیرد. درمان و تکنیک خاطره زدایی رویکرد مرحله‌ای و متمرکز است که با اتصال فرد آسیب‌دیده به تصاویر، افکار و احساسات مرتبط با تروما، به بخش شفابخش طبیعی مغز این اجازه را می‌دهد تا به سمت وضوح تطبیقی حرکت نماید. شاپیرو معتقد بود زمانی علائم تروما رخ می‌دهند، که ضربه یا تجربیات منفی و چالش‌برانگیز بر توانایی طبیعی مغز غلبه نماید.
فهرست مطالب
خاطره زدایی یا EMDR
یادآوری بیش‌ازحد خاطرات گذشته و به یاد آوردن وقایع تلخ، شکست‌ها و ناکامی‌ها اغلب برای همه ما اتفاق افتاده است. اما گاهی سیر در احوال گذشته، تکرار ناکامی‌ها و دست‌وپنجه نرم کردن با خاطرات ناخوشایند در ذهن، موجب ایجاد اضطراب و نگرانی‌هایی می‌شود که روند طبیعی زندگی انسان را مختل می‌کند. تکنیک خاطره زدایی که توسط دکتر شاپیرو بنیاد نهاده شد، به این دسته از افراد کمک می‌کند تا با حرکات سریع چشم و به یادآوردن خاطرات تلخ گذشته سلامت روان خود را به‌دست آورند. این تکنیک درمانی که به یکی از شیوه‌های درمانی مؤثر در حوزه علم روانشناسی تبدیل شده است، به افراد کمک می‌کند تا شیوه ذخیره‌سازی خاطرات خود را تغییر دهند و سلامت روان خود را به‌دست آورند.
در این مطلب قصد داریم درخصوص رویکرد درمانی خاطره‌زدایی مطالب مفیدی به شما ارائه دهیم، پس تا پایان همراه ما باشید.
تکنیک خاطره زدایی EMDR چیست و برای کدام بیماران روش کاربردی خواهد بود؟
در سال ۱۹۷۸ زمانی که دکتر شاپیرو درحال قدم زدن در پارک بود، با اتفاق جالبی مواجه شد. او دریافت زمانی که چشم‌هایش را با سرعت حرکت می‌دهد، شدت احساسات و افکار آزاردهنده او کاهش می‌یابد. به‌همین علت او همین موضوع را برای ارائه رساله دکتری خود انتخاب کرد و در آن از روشی صحبت نمود که با حرکات سریع چشم راهی برای کاهش اضطراب مزمن در قربانیان وقایع آسیب‌زا و تروما پیدا کرده بود. به‌طورکلی در تعریف EMDR می‌توان گفت، این تکنیک نوعی روان‌درمانی به‌شمار می‌آید که در درمان اختلالاتی مانند اضطراب، احساس گناه، عصبانیت، افسردگی، ترس و اختلالات خواب که در اثر تجارب آسیب‌زا در گذشته ایجاد شده‌اند مؤثر است.
امروزه و در بین درمانگران حوزه روانشناسی، تکنیک خاطره زدایی به‌عنوان رویکرد درمانی اثربخشی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این شیوه درمانی رویکرد مرحله‌ای و متمرکز است که با اتصال فرد آسیب‌دیده به تصاویر، افکار و احساسات مرتبط با تروما، به بخش شفابخش طبیعی مغز این اجازه را می‌دهد تا به سمت وضوح تطبیقی حرکت نماید. شاپیرو معتقد بود زمانی علائم تروما رخ می‌دهند، که ضربه یا تجربیات منفی و چالش‌برانگیز بر توانایی طبیعی مغز غلبه نماید. بنابراین با تحریک درمانجو و تجربه مجدد تروما در محیط امن مطب درمانگر، فرآیند درمان تسهیل و تکمیل می‌گردد.
تکنیک خاطره زدایی چگونه در روان مراجعین تأثیر می‌گذارد؟
رویکرد درمانی خاطره زدایی به‌صورتی کاملاً ایمن اطلاعات آسیب‌زایی که از گذشته در ذهن درمانجو وجود داشته است را مجدداً پردازش می‌کند. این فرآیند تا زمانی ادامه پیدا می‌کند که دیگر سبب ایجاد اختلال در زندگی او نگردد. درنتیجه به مرور زمان درصورتی که درمانجو با موقعیت‌های آسیب‌زا قرار گیرد، دیگر احساسات منفی و نشانه‌های ناراحتی در او مشاهده نمی‌گردد. این تکنیک که به اختصار EMDR نامیده می‌شود، با انجام حرکات ریتمیک چپ و راست چشمی به دو طرف همراه است؛ در حین این فرآیند درمانگر از درمانجو می‌خواهد تا درخصوص خاطرات، محرک‌ها و احساسات دردناک قدیمی صحبت کند و همزمان از او بخواهد چشمانش را روی انگشت درحال حرکت درمانگر متمرکز کند و به چپ و راست نگاه کند.
گاهی درمانگر به جای انگشت از یک محرک خارجی برای هشیاری حواس لامسه و شنوایی درمانجو استفاده می‌کند و به‌عنوان مثال ضربه‌هایی متناوب به دست درمانجو وارد می‌کند یا صدای زنگی را به جلو و عقب حرکت می‌دهد. هدف از رویکرد خاطره‌زدایی تغییر سریع الگوهای ناسالم فکری و کاهش ترس‌های بیش‌از اندازه بوده است. این اتفاق با حرکات سریع چشم یا ضربات مکرر دست و وجود انواع صداهای مختلف که افزایش ضربان قلب و شدت اختلال اضطرابی را دنبال دارد، رخ می‌دهد.
علاقمندان به مطالعه درخصوص این تکنیک درمانی یا دیگر تکنیک‌ها در حوزه روانشناسی می‌توانند «ابر پکیج الماس» را از بنیاد روانکال تهیه و مورد مطالعه قرار دهند. این پکیج شامل تمام مباحث آموزش روانشناسی است و مرجع مناسبی برای دانشجویان روانشناسی و درمانگران حوزه سلامت روان محسوب می‌شود. علاقمندان می‌توانند با مراجعه به وب‌سایت بنیاد روانکال این پکیج یا دیگر پکیج‌های تخصصی را خریداری نمایند.
روش‌شناسی در تکنیک خاطره زدایی چگوه انجام می‌گردد و مراحل انجام آن کدام است؟
شیوه کار در جلسات EMDR تقریباً ساده است، اما نکته مهم این است که این رویکرد درمانی حتماً باید توسط درمانگر باتجربه انجام شود. در جلسات خاطره‌زدایی، درمانگر از مراجع‌کننده می‌خواهد خاطره آسیب‌زایی که تجربه کرده است را به یاد آورد، سپس از او می‌خواهد درحال یادآوری چشمان خود را به حرکت درآورد. روند درمان خاطره‌زدایی به ذهن درمانجو کمک می‌کند تا با تحریک هر دو قسمت مغز، آسیب‌های روانی وارد شده یا علائم بدنی بیماری را بهبود دهد. این پروسه به‌این ترتیب انجام می‌شود که درمانجو محرک‌های مختلف را با چشمان خود دنبال می‌کند؛ به‌عنوان مثال درمانگر انگشت خود را به چپ و راست حرکت می‌دهد و از بیمار می‌خواهد آن را دنبال نماید، در این شرایط درمانگر ذهن بیمار را تحریک می‌کند.
همچنین درمانگر با وارد آوردن ضرباتی به بدن درمانجو تحریک دیگری را به بدن او وارد می‌آورد، در این مرحله درمانگر به بیمار نشان می‌دهد که کجا به بدن خود ضربه بزند تا مغز را تحریک نماید. در فرآیند درمانی EMDR برخی از درمانگران از منابع نور جهت ایجاد تحریک درمانجو استفاده می‌کنند. به‌این ترتیب فردی که تحت درمان قرار گرفته است نور را با چشمان خود در چپ و راست دنبال می‌کند تا هر دو نیمکره مغز تحریک شوند. تحریک دوطرفه بخش مهمی از پروسه درمان خاطره زدایی به‌حساب می‌آید. به‌طورکلی این درمان در هشت مرحله (فاز) انجام می‌گیرد تا فرد مراجع‌کننده مرحله به مرحله برای پذیرش درمان و بهبودی آماده گردد.
اساتید گرامی و روانشناسان عزیز می‌توانند جهت مطالعه عمیق‌تر در مورد این مبحث از علم روانشناسی «پکیج تکنیکهای خاطره‌زدایی با EMDR» را از بنیاد روانکال تهیه نمایند. علاقمندان در این پکیج می‌توانند نحوه اجرای تکنیک EMDR با درمانجویان و نحوه انجام مراحل و فازهای اصلی خاطره‌زدایی را در جلسات مشاوره مشاهده نمایند. در ادامه فازهای درمان این تکنیک را در کنار هم بررسی می‌نماییم، لازم به ذکر است درمانگران قبل از شروع انجام این فازها ابتدا مدت زمان زیادی را صرف کسب اطلاعات مهم درخصوص تجربه آسیب‌زا در درمانجو می‌کنند، به‌این ترتیب مراحل درمان بهتر و مؤثرتر طی می‌گردد.
فاز اول، شرح‌حال نویسی
این مرحله از فرآیند EMDR ممکن است یک تا دو جلسه به طول انجامد؛ در این جلسات درمانجو باید با دقت هرآنچه سبب ایجاد تروما در او شده است را توضیح دهد. همچنین درمانگر با فلش بک، ار درمانجو می‌خواهد تمام موقعیت‌ها و اتفاقاتی که سبب ناراحتی در زندگی او شده است را بیان نماید. در همین جلسات نخست، درمانجو می‌آموزد تا چگونه مهارت‌های مقابله‌ای را شناسایی نماید و به احساس بهتری دست یابد.
فاز دوم، آماده‌سازی
مدت زمان این مرحله از پروسه درمان خاطره زدایی بستگی به میزان پیچیدگی و شدت آسیب یا تروما در مراجع‌کننده دارد، به‌طورکلی این مرحله در یک تا چهار جلسه انجام می‌پذیرد. در طول این فاز، درمانگر بدون درگیر کردن مراجع برای یادآوری جزئیات خاطرات گذشته خود، او را برای ایجاد تحریک دوطرفه آماده می‌کند. صحبت درخصوص تجربیات ناخوشایند آسیب‌زا و احساسات بیمار در این مرحله به‌صورت کلی بین درمانگر و او انجام می‌شود. سپس درمانگر با آموزش تکنیکهای خودمراقبتی به درمانجو، به او کمک می‌کند تا بتواند احساسات شدیدی که در این جلسات ابتدایی تجربه می‌کند را کنترل نماید. پردازش حرکات چشم و درمان حساسیت‌زدایی تمرکز بالایی بر خودمراقبتی دارد.
همچنین در این مرحله از EMDR درمانگر برای ایجاد حس اعتماد درمانجو درخصوص آنچه در جلسات درمان رخ می‌دهد با او صحبت می‌کند و تئوری حساسیت‌زدایی و پردازش حرکات چشمی را برای درمانجو توضیح می‌دهد. در ادامه درمانگر با ارائه تمرین‌های ذهنی و تکنیک‌هایی مانند تنفس عمیق، تصاویر هدایت شده و آرام سازی پیش‌رونده عضلانی به بیمار کمک می‌کند تا با استرس و اضطراب خود مقابله نماید. این مرحله از درمان به‌نظر اغلب روانشناسان حوزه سلامت روان، مرحله بسیار مهمی به‌حساب می‌آید، چراکه درمانگر می‌تواند رابطه‌ای عمیق بین خود و درمانجو ایجاد کند تا روند درمان و بهبودی بیمار بهتر طی شود.
فاز سوم، ارزیابی
در این مرحله از پروسه درمانی خاطره‌زدایی، یک خاطره یا تصویر ذهنی خاص به‌عنوان هدف در طول درمان انتخاب می‌گردد. سپس درمانگر از درمانجو می‌خواهد تا جمله یا مفهوم منفی از آسیب خود بیان نماید و در ادامه آن را ارزیابی کند. به‌عنوان مثال درمانجو بیان می‌کند «من انسان بدی هستم» یا «رخ دادن این اتفاق تقصیر من بود»، در ادامه درمانجو با به‌کار بردن یک جمله مثبت مجدداً آسیب را مورد بررسی قرار می‌دهد و جملات مثبتی مانند «من کنترل اتفاقات پیش‌آمده را ندارم، اما می‌توانم آن‌ها را بهبود بخشم» یا «من بهترین و صحیح‌ترین کار را انجام داده‌ام».
این مرحله از درمان به این ترتیب انجام می‌گردد که، درمانگر با مقیاس ۱-۷ از درمانجو می‌پرسد که چقدر به جمله منفی بیان شده اعتقاد دارد، اگر جمله خود را نادرست بداند عدد ۱ و اگر آن به آن اعتقاد داشته باشد عدد ۷ را انتخاب می‌کند؛ درنتیجه مشخص می‌شود درمانجو به گذاره منفی چقدر اعتقاد دارد. مسئله مهم بعدی در روند EMDR این است که مراجع بتواند درخصوص احساسی که با آسیب گذاره منفی به او وارد شده صحبت نماید و در ادامه درمانجو می‌تواند میزان ناراحتی و آزردگی خود را از یادآوری تجربیات تلخ خود از ۰-۱۰ رتبه‌بندی نماید. یعنی با دادن نمره ۰ اعلام کند تجربه برای او آزاردهنده نبوده یا با اعلام نمره ۱۰ بگوید بدترین تجربه زندگی من بوده است.
در این زمان درمانجو با پردازش مجدد تجربه آسیب‌زا مواجه شده است و می‌تواند درخصوص آن صحبت نماید و به بهبودی برسد. معمولاً این مرحله ۳ جلسه درمان نیاز دارد، اما در موقعیت‌های پیچیده ممکن است تعداد جلسات بیشتر باشد.
فاز چهارم، حساسیت‌زدایی
این مرحله که شامل تمرکز مراجع‌کننده بر احساسات ناراحت‌کننده خود است، مرحله‌ای محسوب می‌شود که درمانگر می‌تواند SUD را اندازه‌گیری نماید. در این مرحله از خاطره زدایی، درمانگر با استفاده از حرکات ممتد چشمی یا به‌کاربردن تکنیکهای ضربه‌ای به مراجع کمک می‌کند تا او خاطره آزاردهنده را در ذهن خود مجسم نماید. در طول این پروسه درمانجو درحالی که با چشمان خود حرکت انگشت درمانگر را دنبال می‌کند، به تمام احساسات منفی یا آزاردهنده و احساسات بدنی ناخوشایند خود توجه می‌کند. سپس درمانگر از مراجع می‌خواهد تمام واکنش‌های خود را چه خوب، چه بد و چه خنثی یادداشت نماید؛ این یادداشت‌ها می‌تواند شامل ادراکات، یادآوری‌ها یا احساسات جدیدی که درمانجو تجربه می‌کند باشد.
کمک اساسی که در این فاز درمانگر می‌کند این است که با درمانجو به گفتگو می‌پردازد و میزان تنش او را درخصوص تصویر ذهنی ارزیابی می‌نماید. بنابراین در طول این پروسه، درمانجو احساسات خود را پردازش می‌کند و تصاویر یا باورهایی که سبب آسیب شده‌اند را مورد بررسی قرار می‌دهد.
فاز پنجم، نصب و راه‌اندازی
هدف از این مرحله حذف احساسات ناخوشایند و منفی و جایگزینی باورهای مثبت و تقویت آن‌ها است. درنتیجه درمانگر با القای اعتبار شناخت یا VOC در درمانجو به او کمک می‌کند تا با درنظر گرفتن مقیاس ۰-۷ به سطحی از حقیقت دست‌یابد و باور مثبت خود را به مقیاس پذیرش ۷ برساند. تکنیک خاطره‌زدایی، در بین تمام رویکردهای درمانی، شیوه‌ای منحصربه‌فرد و اثرگذار شناخته شده است، چراکه می‌تواند باورهای جدید و مثبت را به سرعت جایگزین باورهای منفی و ناخوشایند کند. بینش‌ها و باورهای جدید ایجاد شده می‌توانند به‌عنوان نقطه شروع برای حرکات چشمی بعدی مورد استفاده قرار گیرند و مرتباً به درمانجو کمک کنند تا آسیب‌های گذشته را به شیوه سالم‌تر و قابل کنترل‌تری پردازش و بررسی نماید.
فاز ششم، اسکن بدن
بعد از اینکه درمانجو توانست با استفاده از طرز فکر مثبت موقعیت‌های گذشته را درک کند، می‌تواند بر چگونگی تأثیر اتفاقات آسیب‌زا بر بدن تمرکز نماید. بهتر است بدانید تروما بدون آگاهی فرد آسیب‌دیده، گاهی خود را در جسم یک فرد بیمار جا می‌دهد. به‌این ترتیب درمانگر به درمانجو کمک می‌کند تا با بررسی و اسکن بدن خود ببیند در کجای بدن ضربه روحی وارده را احساس می‌کند و سپس یاد می‌گیرد چگونه با آن احساسات روبه‌رو شود.
این فاز زمانی به موفقیت دست می‌یابد که درمانجو بتواند بدون احساس تنش، درخصوص هدف اصلی خود صحبت نماید یا حتی به آن فکر کند. درمانگر با تحریک دوطرفه می‌تواند به برطرف شدن این احساس منفی و ترومای ایجاد شده مقابله کند و فرد را به بهبودی نزدیک نماید.
فاز هفتم، بستن
در مرحله هفتم مخاطب به حالت اولیه و پایه بازمی‌گردد، به این معنی که درمانگر با استفاده از تکنیک تحریک دو طرفه، یعنی حرکات چشمی و با حذف رویدادهای منفی درمانجو، جلسه درمان را پایان می‌دهد؛ به‌این ترتیب درمانجو به حالت ایستایی باز می‌گردد. درصورتی که به هر علتی در یک جلسه درمانی EMDR درمانجو نتواند به هدف درمانی خود دست یابد، درمانگر با استفاده از تکنیکهای آرامسازی و تجسم کمک می‌کند تا درمانجو به تعادل عاطفی برسد. همچنین یکی دیگر از اقداماتی که درمانگر در ادامه آرامسازی درمانجو انجام می‌دهد آماده نمودن درمانجو برای آنچه ممکن است در بین جلسات درمانی تجربه کند. به‌عنوان مثال که با ادامه پردازش تروما ممکن است با احساسات، تصاویر و افکار آزاردهنده روبه‌رو گردد.
راه‌کار مفیدی که درمانگر در این شرایط برای بیمار درنظر می‌گیرد این است که از او می‌خواهد دفترچه‌ای از خاطرات و احساسات ناخوشایند خود داشته باشد و برای فاصله گرفتن از این احساسات منفی اهداف جدیدی برای جلسه درمانی آینده خود تعریف نماید.
فاز هشتم، ارزیابی مجدد
در این مرحله درمانگر پس از استفاده از تحریک دوطرفه یا وارد آوردن ضربه به دست درمانجو، میزان آسیب‌زا بودن خاطره را مجدداً برای درمانجو مورد بررسی قرار می‌دهد. سپس درمانجو نسبت به میزان تغییر افکار خود با درمانگر به گفتگو می‌پردازد، به‌این ترتیب درمانگر درمی‌یابد که درمانجو نتایج مثبت به‌دست آمده را حفظ کرده است یا خیر. باتوجه به این مرحله درمانگر می‌تواند تشخیص دهد که آیا درمانجو را به سمت اهداف جدید هدایت کند یا مجدداً به پردازش اهداف قبلی بپردازد و آن‌ها را مورد بازبینی قرار دهد. درحقیقت درمانگران هر جلسه از رویکرد درمانی خاطره‌زدایی با ارزیابی مجدد آغاز می‌کنند و درخصوص وضعیت روانشناختی فعلی درمانجو صحبت می‌کنند و میزان مؤثر بودن شیوه‌های درمانی و آرامسازی را بررسی می‌نمایند.
تأثیر تکنیک خاطره زدایی در روابط زوجین
روابط زوجین از مؤلفه‌های مختلفی برخوردار است که برای پایدار ماندن آن لازم است طرفین رابطه مهارت‌هایی را آموزش ببینند. گاهی اتفاقات ناخوشایند در زندگی سبب می‌شود روابط حسنه زوجین تحت تأثیر قرار گیرند و همین موضوع سبب گردد دو طرف رابطه از یکدیگر فاصله پیدا کنند. همچنین وجود استرس، اضطراب، ترس و بسیاری از مشکلات دیگر در زندگی مشترک سبب می‌شود هرکدام از زوجین احساس ناامنی کنند و به دلیل ترس از رها شدن احساس صمیمیت خود به شریک زندگی را از دست بدهند.
باتوجه به اینکه برخی از اضطراب‌ها و مشکلات روحی روانی ریشه در گذشته بیماران دارد، مراجعه به درمانگر و بهره بردن از تکنیک درمانی خاطره‌زدایی می‌تواند به هرکدام از طرفین رابطه کمک کند تا عمیقاً مشکلات و آسیب‌های گذشته را شناسایی نمایند و آن‌ها را بهبود بخشند.
درمانگران در جلسات مشاوره با زوجین می‌توانند با به‌کار بردن تکنیکهای EMDR و تحریک دوطرفه، هرگونه تروما یا آسیبی که فرد در گذشته یا حتی کودکی خود داشته را کم‌رنگ‌تر کنند. در این جلسات الگوهای ناسالم فکری با افکار مثبت جایگزین می‌شوند و سپس درمانجو با انجام تمرین‌های ذهنی ارائه شده توسط درمانگر می‌تواند بر اضطراب و استرس خود غلبه نماید. ازبین رفتن خاطرات منفی و رها کردن آسیب‌های روحی سبب حل مشکلات عمیق هرکدام از طرفین رابطه می‌گردد و درنتیجه زندگی زناشویی با چالش کمتری مواجه می‌گردد. این تکنیک درمانی به درمانجویانی که در گذشته خود مورد تعرض یا آزار و اذیت جنسی قرار گرفته‌اند بسیار کمک کننده است. این دسته از افراد با کاهش آثار آسیب وارد شده در گذشته خود می‌توانند روابط زناشویی بهتری با شریک عاطفی خود برقرار نمایند و به‌این ترتیب به صمیمیت و نزدیکی بیشتری با همسر خود دست‌یابند.
اساتید گرامی و روانشناسان ارجمند لازم است در این بخش «پکیج کامل ویژه مشاورین زوجین» را که توسط بنیاد روانکال تهیه و ارائه گردیده است خدمت شما معرفی گردد. در این پکیج شیوه‌ها و نحوه درمان تروما در زوجین مورد بررسی قرار گرفته است. علاقمندان می‌توانند جهت تهیه این مجموعه به وب‌سایت بنیاد روانکال مراجعه نمایند.
تکنیک خاطره زدایی چه تأثیری در روند درمان اعتیاد می‌گذارد؟
اعتیاد به مواد مخدر یا الکل نوعی بیماری است که زندگی فرد را دگرگون می‌کند و از حالت نرمال و عادی خارج می‌گرداند. این افراد به دلیل برخورداری از برخی مشکلات و جلوگیری از مورد سؤال قرار گرفتن، از جامعه و حتی خانواده خود گریزان می‌شوند و دچار آسیب‌های جدی اعتیاد می‌گردند. این افراد با گذشت زمان به بیماری‌هایی مانند افسردگی، گوشه‌گیری، اختلال جنسی، بی‌انگیزگی و عدم توانایی ابراز محبت به اطرافیان خود گرفتار می‌شوند. همچنین مشکلاتی ازجمله اضطراب، استرس، وسواس فکری و عملی ازجمله مشکلات و تعارضاتی هستند که سبب ایجاد رفتارهای غیرطبیعی در فرد معتاد می‌گردد.
رفتارهای ضداجتماعی و آسیب‌های وارده به افراد معتاد سبب می‌گردد این بیماران دچار رفتارهای مجرمانه، اعمال خشونت‌آمیز و سوء مصرف مواد مخدر شوند. درنتیجه با گذشت زمان یک فرد معتاد نه‌تنها از اعمال خشونت‌آمیز و آسیب‌زا خود دست نمی‌کشد بلکه رفتارهای ضداجتماعی شدیدتری از خود بروز می‌دهد. تکنیک درمانی EMDR به این افراد کمک می‌کند تا راه بهتر و سالم‌تری را برای کنترل خود پیدا کنند و رفتارهای خود را به‌طرز خاصی بهبود بخشند.
درمانگر در جلسات درمان خاطره زدایی با انجام تکنیک تحریک دوطرفه یا ضربه به دست، به این گروه از بیماران کمک می‌کند تا گذشته خود را مرور کنند و آسیب‌های اجتماعی، عوامل محیطی یا رفتارهایی که سبب گرفتاری آن‌ها در دام اعتیاد شده است یا آن‌ها را دچار سوء مصرف مواد و انجام رفتارهای غیراجتماعی نموده است شناسایی کنند. در ادامه درمانگر با ارائه تمرین‌های مفید و کارگشا به بیمار می‌تواند به او کمک کند تا رفتار صحیح و ایمن را پیدا و اجرا نماید.
درمان به شیوه EMDR در کنار جلسات ترک مواد مخدر یا الکل در درمان کامل و کسب سلامت روان بیماران معتاد بسیار مؤثر است؛ به همین علت برخی روانشناسان و اساتید حوزه علم روانشناسی به بیمارانی که در کمپ‌های ترک اعتیاد هستند پیشنهاد می‌دهند تا از این شیوه در جهت به‌دست آوردن سلامتی کامل روحی روانی خود بهره‌مند گردند.
راه‌حل‌های حمایت‌کننده برای مراجعین معمولاً در مراحل اجرای تکنیک خاطره زدایی شامل چه مواردی می‌شود؟
درمانگران در جلسات تکنیک حساسیت‌زدایی و پردازش مجدد حرکات چشمی (EMDR)، درمانجو را مجبور به بیان رویدادهای ناراحت‌کننده و اتفاقات ناگوار گذشته به‌صورت کامل نمی‌کنند و به‌طورکلی به مدت طولانی آسیب‌های گذشته را مورد تجزیه و تحلیل قرار نمی‌دهند. بهترین راه‌حل حمایت‌کننده‌ای که یک درمانگر در این جلسات می‌تواند به درمانجو ارائه دهد این است که بدون قضاوت بر روی ذهن، بدن و احساسات او کار کند و صرف‌نظر از منشأ مشکل به درک عاقلانه‌ی از شرایط بیمار دست یابد. در این پروسه درمانی بیمار با یادآوری خاطرات گذشته خود، سطحی از ناراحت جسمانی و عاطفی را تحمل می‌کند و درعین حال احساسات و افکار جدید ظاهر می‌شوند و مورد بحث قرار می‌گیرند.
درمانگر در جلسات خاطره‌زدایی چگونگی پریشانی عاطفی و شناختی بیمار یا هرگونه ناراحتی جسمانی او را زیر نظر می‌گیرد و زمانی که بیمار به خود کنترلی دست می‌یابد و می‌تواند احساس آرامش را تجربه کند، جلسه را به پایان می‌رساند. در ادامه درمانگر با ارائه دستورالعمل‌های خاصی به درمانجو کمک می‌کند تا بتواند افکار و احساسات خود را تا جلسه درمان بعدی مدیریت کند. به‌این ترتیب درمانگران تکنیک خاطره زدایی با هدف کاهش فشارهای عاطفی خاطرات گذشته و به‌دست آوردن دیدگاه‌های شناختی مهم توسط درمانجو جلسات درمان خود را مدیریت می‌کنند و بیمار را تا بهبودی کامل تحت حمایت خود قرار می‌دهند.
در روند اجرای تکنیک خاطره زدایی چه کمک‌های درمانی عمیقی به مراجعین خواهد شد؟
تصادف، صحنه‌های دلخراش، مرگ عزیزان، تعارضات جنسی، اتفاقات ناخوشایند و… همگی ازجمله خاطرات بدی هستند که در ذهن همه افراد ثبت می‌شوند و ذهن آن‌ها را نسبت به آن شرایط و اتفاق حساس می‌نماید. به عقیده درمانگر معروف ادی ناتان، تکنیک درمانی EMDR توانایی درمان افرادی را دارد که از انواع ضربه‌ها و آسیب‌ها رنج می‌برند. همچنین او بیان می‌کند کاری که درمانگران رویکرد خاطره‌زدایی انجام می‌دهند این است که نحوه پذیرش تأثیرات فیزیکی، عاطفی و روانی مربوط به تروما یا رویداد آسیب‌زا را تغییر می‌دهند.
دردی که بیماران بعد از رخ دادن یک اتفاق در روح و روان خود تحمل می‌کنند به شدت آن‌ها را دچار مشکلات روانی و عاطفی می‌گرداند. درنتیجه می‌توان گفت عمیق‌ترین کمکی که این درمانگران به مراجعین خود می‌کنند این است که درد و احساس خطری که آن‌ها پس از رخ دادن یک اتفاق درون خود تحمل می‌کنند را شناسایی کند و با جایگزین نمودن افکار مثبت و سازنده، تأثیرات آن‌ها را کم کنند. این تکنیک درمانی نه‌تنها اثرات منفی خاطرات بد گذشته را کاهش می‌دهد، بلکه اتفاقات جدیدی که سبب ایجاد فشار شده است یا حوادثی که در آینده ممکن است رخ دهد و نیاز به برخورد مناسب داشته باشند را نیز مورد حمایت قرار می‌دهد.
خلاصه و جمع‌بندی
پاکسازی ذهن از اتفاقات ناگوار و تلخ گذشته تاکنون توانسته است حدود نیم میلیون درمانجو را در سنین مختلف تحت درمان قرار دهد و از انواع فشارهای روانی رها سازد. تکنیک خاطره زدایی، برخلاف دیگر رویکردهای درمانی نه‌تنها نشانه‌های مزمنی که حاصل از اتفاق ناخوشایند یا شوک حاصل از سانحه بوده است را کاهش می‌دهد، بلکه نتایج درمانی دائمی نیز به‌دنبال خود دارد. در این مطلب فازها و مراحل این تکنیک مؤثر درمانی را بررسی کردیم و نتایج حاصله از آن را برای بیماران درگیر اعتیاد یا زوجین دچار چالش مورد ارزیابی قرار دادیم.
همانطور که در قسمت‌های قبل نیز اشاره شد، تکنیک خاطره‌زدایی باید توسط درمانگر ماهر و باتجربه انجام شود، چراکه ممکن است مراحل رهایی از افکار ناخوشایند در یک جلسه به اتمام نرسد، درنتیجه درمانگر باید بتواند با تکنیکهای آرامسازی و تجسم، کمک کند تا درمانجو تا جلسه بعدی درمان به تعادل عاطفی برسد. به‌این ترتیب بیمار می‌تواند تا جلسات بعدی درمان بر استرس و اضطراب خود غلبه کند و به بهبودی کامل نزدیک‌تر شود. اساتید گرامی، درمانگران محترم و دانشجویان عزیز می‌توانند جهت مطالعه عمیق‌تر مبحث EMDR «ابر پکیج الماس» را از بنیاد روانکال تهیه نمایند. در این پکیج تمام مباحث آموزش روانشناسی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. این مجموعه هم‌اکنون در وب‌سایت بنیاد روانکال در دسترس همگان قرار دارد.
محصول ویژه روانکال
ابر پکیج الماس (غول پیکر آموزشی بنیاد روانکال) – اقساطی پلن نقدی
محصول جدید و ویژه روانکال .........
