تربیت جنسی کودکان
تربیت جنسی کودکان و اهمیت امنیت جنسی کودکان از هر سنی می‌تواند آغاز شود، اما از نظر علم روانشناسی بهتر است والدین زمان مناسب شروع آموزش مسائل جنسی را به زمان شروع اولین پرسش کودکان خود موکول نمایند، چراکه کودکان با سؤالات خود بهترین زمان آموزش را تعیین می‌کنند. والدین می‌توانند باتوجه به سن کودک خود، او را با مسائل جنسی آشنا کنند و به تدریج آموزش‌های جنسی را اجرا نمایند تا آسیب زننده نباشد. به‌عنوان مثال کودکان کوچکتر علاقه دارند درخصوص بارداری و نوزادان بیشتر بدانند، در اینگونه مواقع لازم نیست والدین همه اطلاعات را به یکباره در اختیار کودک قرار دهند. تنها کافی است باتوجه به قدرت فهم و درک کودک مسائل را به‌صورت سربسته برای او بیان کرد. ادامه گفتگو و آموزش مسائل جنسی به کودکان با رشد کودک، بهترین برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری در آموزش جنسی محسوب می‌شود.
فهرست مطالب
اهمیت تربیت و امنیت جنسی کودکان
تربیت جنسی کودکان یکی از مهمترین مراحل رشد تربیتی است که متأسفانه در بسیاری از جوامع نادیده گرفته می‌شود. اما بهتر است بدانید هرچقدر این مسئله از سمت والدین بی‌اهمیت جلوه داده شود، ممکن است ازسوی جامعه، دوستان و هم‌سن و سالان کودک شما مورد توجه قرار گیرد و مطرح شود. والدین بدانند تربیت جنسی مانند تربیت دینی، عقلانی، سیاسی، اجتماعی و… اهمیت دارد و شامل تمام آگاهی‌ها و آموزش‌هایی می‌شود که همه ما باید در دوران اولیه زندگی کسب نماییم. درصورتی که به این آموزشها درست و اصولی پرداخته شد، شخص در بزرگسالی از رشدی متناسب و متعادل در زمینه غرایض جنسی برخوردار خواهد بود.
بنابراین وقت آن رسیده است تا خانواده‌ها این تابو ایجاد شده را بشکنند و به تربیت جنسی کودکان نگاهی عمیق‌تر و جدی‌تری بیاندازند تا علاوه‌بر پرورش فردی سالم، امنیت جنسی کودکان خود را در تمام سال‌های زندگی حفظ نمایند. با ادامه این مطلب همراه ما باشید تا با اهمیت و چگونگی این موضوع بیشتر آشنا شوید.
تربیت جنسی کودکان چیست؟
در دنیای مدرن و پیشرفته امروزی هنوز هستند افرادی که تربیت جنسی کودکان را یک امر غیر منطقی و غلط می‌دانند. این افراد تصور می‌کنند کودکانی که تحت تربیت جنسی قرار می‌گیرند نسبت به مسائل خصوصی زناشویی اطلاعات کافی به‌دست می‌آورند و دچار کنجکاوی‌های غیرطبیعی و حساسیت‌های بیشتری نسبت به مسائل جنسی می‌شوند. اما این دیدگاه نه‌تنها اشتباه است بلکه بسیار آسیب‌زننده و ترس‌آور برای کودکان است. تربیت در معنای لغوی به معنی رشد تدریجی است که باتوجه به توانایی‌ها و استعدادهای هر فرد انجام می‌شود. بنابراین می‌توان گفت فرآیند تربیت جنسی کودکان شامل راه‌های آموزش مسائل جنسی، برطرف نمودن حس کنجکاوی کودکان با دادن پاسخ‌های علمی و درست و جلوگیری از ایجاد آسیب‌های روانی در آن‌ها می‌شود.
باتوجه به اینکه مهمترین بعد فرزندپروری تربیت جنسی و آگاهی دادن کودک به مسائل جنسی محسوب می‌شود، پس والدین باید با اهمیت بیشتری به این مبحث توجه نمایند، چراکه عدم پاسخگویی درست به کودکان ممکن است با آسیب‌های روانی بسیاری همراه باشد. بنابراین بهتر است والدین نحوه انتقال اطلاعات و آموزش نیازهای جنسی کودکان را بیاموزند و همچنین از چگونگی برطرف نمودن این نیازها مطلع شوند تا درنهایت نه‌تنها اطلاعات کافی در اختیار کودک قرار بگیرد بلکه امنیت جنسی کودکان نیز حفظ شود.
اگر فرآیند تربیت جنسی در کودکان اصولی انجام شود، کودکان با کسب اطلاعات و دانش کافی به شناخت خود دست می‌یابند، احساس ارزش می‌نمایند، دیدگاه یا رفتار مناسبی از خود بروز می‌دهند و در مهارت تصمیم‌گیری بهتر عمل می‌کنند.
در ذهن کودکان چه مسائل جنسی وجود دارد و معمولاً از چه سنی شروع می‌شود؟
سال‌ها تصور بر این بود که کودکان فاقد احساسات و تمایلات جنسی هستند، اما درحال حاضر مشخص شده است که هم‌زمان با رشد فردی کودک از جنبه‌های اجتماعی، احساسی، فرهنگی و… کودک از لحاظ جنسی نیز رشد می‌نماید. بهتر است بدانید کودکان هرچه بزرگتر می‌شوند با نگاه کردن به بدن یکدیگر، لمس آلت تناسلی یا حتی نوع بازی‌هایشان شاهد هیجانات و احساساتی در ناحیه تناسلی خود می‌شوند.
تمایلات جنسی کودکان در ابتدا به‌صورت لمس کردن و شناخت یا کشف بدن خود بروز پیدا می‌کند، سپس ممکن است این فرآیند به لمس یا کشف بدن فرد دیگری منجر شود. اما این تمایلات جنسی در کودکان با تمایلات جنسی در بزرگسالان کاملاً متفاوت است و به شکل‌های دیگری بروز پیدا می‌کند.
بازی با آلت تناسلی در کودکان معمولاً از سنین سه یا چهار سالگی آغازمی‌شود و لازم است بدانید این رفتار تا سن شش سالگی کاملاً رفتاری طبیعی محسوب می‌شود. به‌طورکلی از زمانی که کودک پوشک به تن ندارد، به قسمت‌های مختلف بدن خود دسترسی پیدا می‌کند و حتی ممکن است در این سن از برهنگی لذت هم ببرد و همچنین اطلاعاتی از تفاوت بین دختر و پسر نیز به‌دست آورد. این مسائل و مشاهدات کودک نباید والدین را نگران کند و سبب شود که آن‌ها واکنش‌هایی مانند تنبیه از خود نشان دهند. چراکه کودک از حدود سن دو تا سه سالگی شروع به کشف و رمزگشایی بدن خود می‌نماید و بهتر است در این مرحله از رشد کودک، والدین برخورد صحیح با کودک را بیاموزند و از عکس‌العمل‌های منفی دوری کنند.
بهترین کاری که پدر و مادر آگاه در این مرحله از سن کودک می‌توانند از خود نشان دهند نادیده گرفتن رفتار کودک به‌شمار می‌آید؛ به‌این ترتیب کودک به مرور از تکرار کار خود منصرف می‌شود.
از چه سنی باید کودک را با مسائل جنسی آشنا کرد؟
تربیت جنسی کودکان از هر سنی می‌تواند آغاز شود، اما بهتر است والدین زمان مناسب شروع آموزش مسائل جنسی را به زمان شروع اولین پرسش کودکان خود موکول نمایند، چراکه کودکان با سؤالات خود بهترین زمان آموزش را تعیین می‌کنند. والدین می‌توانند باتوجه به سن کودک خود، او را با مسائل جنسی آشنا کنند و به تدریج آموزش‌های جنسی را اجرا نمایند تا آسیب زننده نباشد. به‌عنوان مثال کودکان کوچکتر علاقه دارند درخصوص بارداری و نوزادان بیشتر بدانند، در اینگونه مواقع لازم نیست والدین همه اطلاعات را به یکباره در اختیار کودک قرار دهند. تنها کافی است باتوجه به قدرت فهم و درک کودک مسائل را به‌صورت سربسته برای او بیان کرد. ادامه گفتگو و آموزش مسائل جنسی به کودکان با رشد کودک، بهترین برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری در آموزش جنسی محسوب می‌شود.
نکته بسیار مهمی که والدین باید به آن آگاه باشند این است که باید فضای امنی برای گفتگو با کودک را ایجاد کنند تا بتوانند به سؤالات او به درستی پاسخ دهند و دغدغه‌های کودک خود را برطرف نمایند. حتماً والدین به کودکان خود بگویند مسائل جنسی یک امر کاملاً خصوصی و شخصی است و به‌هیچ عنوان نباید سؤالات خود را جز پدر و مادر از شخص دیگری بپرسند. همچنین اگر فرزند شما در جمع سؤال جنسی پرسید، اصلاً با او تندی نکنید و یادآوری کنید این مسائل خصوصی است و باید در محیط منزل و در تنهایی درخصوص آن‌ها صحبت کنیم. والدین گرامی، اساتید محترم و روانشناسان گرانقدر می‌توانند جهت کسب اطلاعات بیشتر «پکیج کامل روانشناسی کودک و خانواده» را از بنیاد روانکال تهیه نمایند، در این پکیج مبحث «از مسایل جنسی تا چه حد و چگونه به کودکان باید توضیح داد؟» می‌تواند سؤالات ذهنی شما را در این زمینه از علم روانشناسی پاسخ گوید.
چرا تربیت جنسی کودکان اهمیت دارد؟
متأسفانه برخی از والدین بر این باور هستند که هرچقدر دیرتر نسبت به آموزش مسائل جنسی کودک خود اقدام کنند او کنجکاوی کمتری نسبت به وارسی خود خواهد داشت. این باور کاملاً اشتباه است و باید به این دسته از والدین گفت مطمئن باشند هرچقدر با فکری باز در زمان مناسب درخصوص مسائل جنسی با فرزندانشان صحبت نمایند، امنیت جنسی کودکان بیشتر تأمین خواهد شد. نحوه برخورد والدین و انجام آموزشها و تربیت جنسی کودکان علاوه‌بر اینکه اطلاعات کاملی از بدن کودک در اختیار او می‌گذارد بلکه موارد مهمی مانند نکات زیر نیز مورد توجه و آموزش قرار می‌گیرد:
- شکل‌گیری ارتباط درست بین والدین و فرزندان
- ایجاد اعتماد بین پدر، مارد و فرزندان
- آگاهی کودکان نسبت به مسائل جنسی
- کاهش احتمال سوء استفاده‌ها و تعرضات جنسی
- کسب مهارت‌های لازم توسط کودک برای داشتن یک رابطه مؤثر و سالم
- ایجاد چهارچوب‌های مناسب درخصوص ارزش‌ها، نگرش‌ها و عکس‌العمل‌های به‌جا
- کسب اطلاعات مناسب و کافی و جلوگیری از ایجاد بیماری‌ها و عفونت‌های مقاربتی
- کاهش میزان خشونت جنسی
- بالارفتن میزان اعتمادبهنفس کودک و با ارزش شمردن دیگران
- داشتن برخورد و عکس‌العمل‌های مسئولانه و مناسب در برخورد با دیگران و در روابط سالم جنسی
راه‌های آموزش و تربیت جنسی کودکان
زمانی که والدین از اصول تربیت جنسی کودکان خود مطلع هستند علاوه‌بر اینکه راحت‌تر می‌توانند با او ارتباط برقرار کنند، بلکه می‌توانند اطلاعات کامل و درستی نیز به او ارائه دهند. در اولین قدم والدین باید بدانند اطلاعات قبلی کودک درمورد مسائل جنسی در چه سطحی قرار دارد، زیرا حتی اگر این مسائل در محیط خانه نیز بازگو نشوند کودک شما ممکن است در محیط مدرسه یا در بازی با هم‌سالان خود اطلاعاتی به‌دست آورده باشد. نحوه برخورد درست والدین با کودک می‌تواند کودک را با دنیای واقعی مسائل جنسی بهتر آشنا کند، ترس کودک را ازبین ببرد و زمان خوبی برای رشد و پرورش او ایجاد کند. در ادامه مهمترین راه‌های آموزش مسائل جنسی به کودکان را در کنار هم بررسی می‌نماییم.
علاقمندان و والدین گرامی برای مطالعه بیشتر و کسب اطلاعات جامع‌تر درخصوص راه‌های آموزش و تربیت جنسی کودکان می‌توانند «پکیج پرورش کودک سالم (از تولد تا نوجوانی)» بنیاد روانکال را تهیه و استفاده نمایند. این پکیج توسط وب‌سایت روانکال در اختیار علاقمندان حوزه آموزش روانشناسی قرار گرفته است.
آموزش مراقبت از بدن به کودکان
همه بزرگترها و والدین باید آموزش مراقبت از بدن کودکان را بیاموزند، زیرا در بسیاری از مواقع مشکلات و تعارضات جنسی که برای کودک ایجاد می‌شود از لمس بدن آن‌ها ازسوی اطرافیان اتفاق می‌افتد. در این زمینه والدین باید اطلاعات مناسبی در مورد حریم خصوصی کودکان و نواحی خصوصی بدن به کودک ارائه دهند و او را از خطراتی که ممکن است در آینده برای او ایجاد شود در امان نگهدارند. والدین می‌توانند با توضیح تفاوت لمس خوب و لمس بد، درک این موضوع را برای کودک خود بالا ببرند. به‌عنوان مثال به کودک بگویید لمس دست‌ها و سرشانه‌های او اگر با تمایل خودش انجام شود لمس خوب است، اما اگر به آغوش کشیدن او با زور یا دست زدن به قسمت‌های خصوصی بدن او همراه باشد لمس بد محسوب می‌شود.
حریم خصوصی را به او یاد دهید
بهتر است والدین به کودکان خود یاد بدهند که قبل از ورود به اتاق پدر و مادر حتماً در بزنند. به‌این ترتیب والدین معنا و مفهوم حریم خصوصی و شخصی را به کودک آموزش داده‌اند. همچنین والدین از کودک بخواهند این قانون را درمورد همه افراد اجرا کند و حتی از دیگران نیز بخواهد با او همین رفتار را داشته باشند.
پاسخ به سؤالات جنسی کودکان
یکی از مهمترین مراحل تربیت جنسی کودکان، پاسخ به سؤالات جنسیتی آن‌ها به‌حساب می‌آید. کودکان بخصوص در سنین پایین‌تر تفاوت‌های بدنی خود با جنس مخالفشان را تشخیص می‌دهند و همین موضوع زمینه را برای کنجکاوی آن‌ها فراهم می‌آورد. پاسخ درست به سؤالاتی که در ذهن آن‌ها ایجاد می‌گردد سبب رشد بهتر ذهنی آن‌ها می‌شود. اغلب اوقات اولین سؤالی که ذهن کودکان را به خود اشغال می‌کند این است که من چطور به دنیا آمدم؟ در اینگونه مواقع بهتر است والدین ابتدا میزان اطلاعات کودک را بسنجند و سپس اطلاعات اشتباه را تصحیح کنند و پاسخ درست را در حد فهم ذهنی کودک به او بیان کنند. به‌عنوان مثال در این سؤال بخصوص بگویند نوزادان در فضای رحم مادر رشد می‌کنند و بعد از نه ماه متولد می‌شوند. فراموش نکنید کودکان میزان صحت کلام شما را درک می‌کنند، بنابراین از گفتن پاسخ‌های اشتباه یا دروغ بپرهیزید.
دروغ ممنوع
همانطور که گفته شد کودکان شما تیزهوش‌تر از آن هستند که شما فکرش را بکنید. بنابراین اگر سؤالاتی ازقبیل چگونه من در بدن شما رشد کردم از شما پرسیدند، هرگز کنجکاوی آن‌ها را با دروغ پاسخ ندهید. قرار نیست والدین همه آنچه از روابط زناشویی و شیوه بارداری وجود دارد برای کودک بازگو نمایند، پس به‌جای گفتن پاسخ دروغ در سنین ۴ تا ۶ سالگی بهتر است شیوه بارداری را با سلول‌های بدن مادر توضیح دهید، که این سلول‌ها وظیفه درست کردن بچه را برعهده دارند. اگر کودک شما ۶ تا ۸ سال سن دارد، می‌توانید در ادامه پاسخ خود بگویید این سلول‌ها در بدن مردان نیز وجود دارد و لازم است برای درست شدن نوزان این سلول‌ها کنار یکدیگر قرار گیرند.
برای راحت‌تر شدن پاسخ به اینگونه سؤالات کودکان، والدین می‌توانند از گیاهان مثال‌های خوبی برای کودکان بیاورند. به‌عنوان مثال بگویند گیاهان مانند انسان جنس نر و ماده دارند و در کنار هم یک گیاه جدید تولید می‌کنند یا میوه می‌دهند. به‌طورکلی پاسخ به سؤالات کودکان وظیفه مهمی است که همه والدین باید نسبت به انجام آن آمادگی‌های لازم را داشته باشند.
همراهی پدر و مادر
تربیت جنسی کودکان درصورتی با موفقیت همراه است که پدر و مادر در این مسیر در کنار یکدیگر باشند و هر دو نفر تلاش نمایند تا مسائل و دغدغه‌های کودک را در کنار یکدیگر حل کنند. بهتر است در زمان توضیح مسائل به کودک هر دو نفر حضور داشته باشند تا کودک احساس امنیت روانی نماید. اگر به هر علت کودک در حضور هر دو نفر نتوانست به راحتی مسائل خود را مطرح نماید، حتماً فردی که نزدیکی بیشتری با کودک دارد او را در این مسیر همراهی نماید. فراموش نکنید اگر قصد دارید کودکتان در آرامش مسائل جنسی را آموزش بیند و در آینده از امنیت جنسی برخوردار باشد، فضای آرام و امنی برای او فراهم آورید.
قدرت نه گفتن را به کودکان آموزش دهید
در پروسه تربیت جنسی کودکان حتماً به آن‌ها قدرت نه گفتن را آموزش دهید و آن‌ها را تشویق کنید تا با صدای بلند نه گفتن را تمرین نمایند. به‌این ترتیب کودکان شما می‌توانند در موقعیت‌های خطرناک و لحظاتی که ممکن است مورد تعرض یا سوء استفاده قرار گیرند به راحتی نه بگویند. کودک شما باید یاد بگیرد اگر تمایلی به لمس شدن یا بوسیده شدن ندارد احساسش را با صدای بلند اعلام کند و دیگران را از این موضوع باخبر نماید. به‌این ترتیب با آموزش قدرت نه گفتن نه‌تنها فرآیند تربیت جنسی انجام شده است بلکه امنیت جنسی کودکان در آینده نیز تأمین می‌گردد.
اسامی قسمت‌های خصوصی بدن را به کودکان آموزش دهید
بهترین زمان یاد دادن مناطق خصوصی بدن به کودک در زمان حمام کردن او است. بهتر است برای آموزش این موضوع از عبارت قسمت خصوصی بدن استفاده کنید و به راحتی به کودک آموزش دهید که هیچکس اجازه ندارد آن‌ها را لمس کند همانطور که کسی اجازه ندارد از شانه، مسواک و حوله او استفاده کند. به‌این ترتیب کودک می‌آموزد این مناطق اندام‌های خصوصی او هستند و کسی اجازه دست زدن به آن‌ها را ندارد.
کتاب خواندن
بسیاری از والدین نحوه صحیح برخورد با کودکان و پاسخ به سؤالات جنسی آن‌ها را نمی‌دانند و زمانی که این سؤالات را از کودکان خود می‌شنوند احساس ترس و اضطراب می‌نمایند. پدر و مادر هوشمند باید همیشه آمادگی طرح این موضوع را ازسوی کودک خود داشته باشند؛ برای این کار بهتر است در زمینه تربیت جنسی کودکان، مطالعه داشته باشند و سطح آگاهی خود در این زمینه را گسترش دهند. استفاده از کتاب آموزش جنسیت به کودکان در این مسیر می‌تواند بسیار کمک کننده باشد. والدین محترم بدانند امنیت جنسی کودکان مسئله بسیار مهمی است، بنابراین اگر آینده و سلامت کودکشان را آرزو دارند، برای تربیت جنسی کودک خود اهمیت زیادی قائل باشند.
در «پکیج امنیت جنسی کودکان، جلوگیری از تعرض جنسی» ارائه شده توسط بنیاد روانکال به موضوعات مربوط به اهمیت تربیت و امنیت جنسی کودکان به‌صورت مفصل پرداخته شده است. علاقمندان، والدین گرامی و روانشناسان محترم با تهیه این پکیج از وب‌سایت بنیاد روانکال می‌توانند اطلاعات مفیدی کسب نمایند.
نکات مهم در تربیت جنسی کودکان
آموزش مسائل جنسی به کودکان نیازمند توجه به نکاتی است که والدین با رعایت آن‌ها می‌توانند فرآیند تربیت جنسی را به بهترین شکل ممکن به انجام برسانند. مهمترین نکاتی که باید والدین در آموزش مسائل جنسی درنظر داشته باشند عبارتند از:
- درباره موضوعات مهم جنسی با کودکتان به تنهایی صحبت نمایید، حتی اگر شما دو فرزند هم‌جنس دارید، هیچگاه مراحل آموزش را هم‌زمان انجام ندهید. چراکه ممکن است حریم‌ها ازهم گسیخته شوند و رفتارهای نامناسب جنسی از سمت فرزندانتان رخ دهد.
- هنگام آموزش حفظ حیا از سمت والدین الزامی است تا حریم والد فرزندی از بین نرود، دقت داشته باشد این موضوع نباید مانع از آموزش مسائل جنسی شود.
- درصورتی که فرزندتان شما را با سؤال‌هایش غافلگیر کرد و شما علم پاسخ به آن‌ها را نداشتید با استفاده از ترفندهای خاصی از دادن پاسخ شانه خالی کنید و در اولین فرصت، با مطالعه یا مشورت با افراد متخصص اطلاعات خود را کامل کنید.
- اگر در گذشته به کودکتان اطلاعات غلط داده‌اید که مربوط به مسائل جنسی بوده است، برای جلوگیری از انحراف او به اشتباهتان اقرار کنید.
- تربیت جنسی کودکان را مرحله به مرحله انجام دهید و تمام اطلاعات را یکجا در اختیار آن‌ها قرار ندهید. آموزش مسائل جنسی باید طی فرآیند خاصی و در زمان‌های مختلف انجام شود. توجه داشته باشید آگاهی‌های جنسی که شما به فرزندتان می‌دهید باید متناسب با سن او باشد.
- برای آموزش به کودکان بهترین زمان و موقعیت‌ها را انتخاب کنید. شما می‌توانید خود این موقعیت‌ها را به‌وجود آورید به‌عنوان مثال انیمیشنی با این مضمون برای آن‌ها پخش کنید و بعد از آن صحبت یا توضیحات خود را شروع نمایید.
- هیچگاه کودک خود را از پرسش سؤال‌های جنسی سرزنش یا تنبیه نکنید چراکه او دیگر سؤال‌هایش را از شما نخواهد پرسید و برای یافتن پاسخ به گروه هم‌سالان یا افراد بزرگتر از خود مراجعه می‌کند. در این صورت زمینه برای ایجاد آسیب‌های روانی یا سوء استفاده‌های جنسی از کودک شما فراهم می‌گردد.
چطور بدون آگاهی در تربیت جنسی کودکان یک بیمار جنسی تربیت می‌کنیم؟
عدم رعایت برخی نکات مهم در زندگی در حضور فرزندان و همچنین عدم انجام به‌موقع تربیت جنسی کودکان، سبب می‌شود کودکان اطلاعات نادرست و غلطی از پیرامون خود دریافت نمایند و دچار اختلالات و انحرافات جنسی شوند. چراکه اهمیت ندادن به این مسئله مهم سبب می‌شود والدین عامدانه کودکان را برای دریافت پاسخ سؤالات خود به سمت منابع ناموفق هدایت نمایند. نداشتن دانش کافی یا وجود اطلاعات غلط ممکن است امنیت جنسی کودکان را به مخاطره اندازد و درنتیجه آمار ابتلا به مشکلات جنسی افزایش یابد.
اساتید محترم، روانشناسان ارجمند و والدین گرامی می‌توانند جهت مطالعه بیشتر و کسب اطلاعات بهتر درخصوص امنیت جنسی و آگاهی جنسی کودکان «ابر پکیج الماس» را از بنیاد روانکال تهیه نمایند. در این پکیج که شامل تمام مباحث آموزش روانشناسی می‌شود، به مبحث امنیت جنسی کودکان، جلوگیری از تعرض جنسی به کودک به‌صورت تصویری و کامل پرداخته شده است.
برخی از مسائلی که کودکان را دچار چالش و انحرافات جنسی می‌نماید عبارتند از:
- عدم پاسخگویی یا مسکوت گذاشتن سؤالات جنسی کودکان در محیط منزل
- محکوم کردن یا تنبیه نمودن کودکان درصورت پرسیدن سؤالات جنسی یا دیدن برخی رفتارهای ناهنجار
- ارائه پاسخ‌های غیر علمی یا غیر واقعی و بی‌توجهی به سؤالات جنسی کودکان
- همراه نمودن شوخی یا خنده همراه مسائل جنسی در منزل
- داشتن دید جنسیتی در منزل و اهمیت بیش‌از اندازه به یک جنس
- ابراز نمودن عشق و علاقه والدین در حضور کودکان
- مشاهده رابطه جنسی والدین توسط کودک
- عدم وجود قانون برای دیدن فیلم‌های صحنه‌دار یا خواندن رمان‌های بزرگسالان یا استفاده بدون مرز و قانون از اینترنت
- عدم آموزش‌های اخلاقی به کودکان
- وجود نگرش جنسی والدین به همه امور و داشتن دید جنسیتی به تمام مفاهیم انسانی
- خطرناک، ترسناک یا ناپاک عنوان نمودن رابطه جنسی برای کودکان
- رها نمودن کودک با نوجوان بزرگتر از خودش
- خوابیدن کودک در سنین بزرگسالی در اتاق والدین
- عدم رعایت حریم خصوصی ازسوی والدین
تربیت کودکان آگاه و ایمن
والدین محترم باید توجه داشته باشند سلامت جنسی کودکان بخش مهمی از عزت نفس آن‌ها را تشکیل می‌دهد. همچنین درصورتی که تربیت جنسی کودکان درست و به‌موقع انجام شود، در آینده افرادی آگاه، سالم و ایمن تحویل جامعه خواهند داد. هرگونه رفتار و عملکرد غیرآگاهانه و نادرست در دوران کودکی ازسوی والدین یا اطرافیان کودک سبب خواهد شد آسیب‌های جبران‌ناپذیری در تمام ابعاد زندگی به کودکان وارد شود. بنابراین در پاسخ به سؤالات جنسی و بازگویی مسائل جنسی کودکان هیچگونه غفلتی نداشته باشید و اگر احساس می‌کنید در این زمینه اطلاعات کافی ندارید می‌توانید از روانشناسان باتجربه و متخصص در این حوزه طلب یاری نمایید.
پدر و مادر آگاه می‌داند برای اینکه فرزندش را جهت حضور در جامعه آماده نماید باید او را از خطرات آگاه کند. این دسته از والدین به تمام ابعاد زندگی فرزندان خود اهمیت و توجه نشان می‌دهند و تربیت جنسی کودک خود را جدی می‌گیرند. توجه داشته باشید کودکانی که نسبت به مسائل جنسی آگاهی پیدا می‌کنند و برای جسم خود ارزش قائل می‌شوند، در جامعه می‌توانند خود را از خطرات محفوظ بدارند و کمتر در معرض سوء استفاده‌های جنسی قرار گیرند. همه کودکان در بیان سؤالات جنسی شجاعت و روراستی لازم را ندارند، یک پدر یا مادر آگاه قبل از آنکه کودک از ترس یا حیا دست به انکار این مطالب بزند، به رفتار فرزند خود توجه نشان می‌دهد و به‌صورت غیر مستقیم مسائل مهم را به او آموزش می‌دهد.
مبحث تربیت جنسی کودکان اهمیت بسیار زیادی دارد، چراکه هرگونه سهل‌انگاری ازسوی والدین امنیت جنسی کودکان را به خطر می‌اندازد. پس والدین برای دریافت اطلاعات اصلی تربیت جنسی حتماً تحقیق و مطالعه نمایند تا کودک خود را برای دریافت مفاهیم پیچیده آماده نمایند.
چرا آموزش‌های خود مراقبتی به کودکان اهمیت دارد؟
والدین همواره تلاش می‌کنند تا از کودک خود در هر شرایطی مراقبت نمایند، اما آن‌ها نمی‌توانند در هر لحظه و هر مکانی در کنار کودک حضور داشته باشند و مراقب او باشند. لازمه زندگی هر انسانی این است در مراحلی از زندگی بدون حضور دیگران بتواند به تنهایی توانایی انجام کارهایش را داشته باشد و سپس حضور پررنگ‌تری در جامعه پیدا نماید. همچنین لازم است کودکان از همان سال‌های ابتدای زندگی حقوق اولیه زندگی خود را بشناسند، از آن‌ها دفاع کنند و با اراده‌ای قوی از روح و بدنشان مراقبت نمایند. تربیت صحیح و آموزش اصولی به کودکان سبب می‌شود آن‌ها بتوانند در فضایی که احساس آرامش یا امنیت نمی‌کنند با اعتمادبهنفس احساس و نظر خود را بیان نمایند. درنتیجه این تربیت صحیح، کودک یاد می‌گیرد در بزرگسالی نیز با حفظ اعتمادبهنفس از حقوق خود دفاع کند و مورد آزار یا تعرض قرار نگیرد.
دنیای پیرامون هرکدام از ما مملو از حقایق تلخ و انسان‌های بیماری است که در هر شرایطی ممکن است به کودک ما آسیب‌های جدی وارد کنند. بنابراین بهتر است والدین با انجام به‌موقع تربیت جنسی کودکان آن‌ها را با ایمنی و خود مراقبتی آشنا کنند تا دچار صدمات جبران‌ناپذیر نشوند. درصورتی که والدین به این موضوع مهم توجه نکنند و نسبت به سؤالات جنسی یا تربیت جنسی فرزندشان بی‌اهمیت باشند امنیت جنسی کودکان به خطر می‌افتد و اتفاقات ناگواری رخ می‌دهد. سوء استفاده‌های جنسی برای کودکان قربانی و خانواده‌های آن‌ها عواقب مخربی به‌دنبال دارد. این کودکان معمولاً دچار مشکلاتی مانند اضطراب، افسردگی، اختلالات تغذیه‌ای، اعتیاد و… می‌شوند. همچنین این کودکان به دلیل ضربه‌ای که از اعتماد به دیگران خورده‌اند دیگراحساس امنیت نمی‌کنند، اعتمادبهنفس خود را ازدست می‌دهند و ممکن است رفتارهای خطرناکی مانند خودکشی از آن‌ها سرزند.
به نکات مهمی که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم توجه نمایید و آن‌ها را به‌عنوان هشدار یا زنگ خطری جدی درنظر داشته باشید:
- سوء استفاده‌های جنسی از کودکان متأسفانه هیچ حد و مرزی ندارد و متجاوزان از هر قوم یا مذهب و با هر سطح تحصیلی اقدام به انجام این اعمال غیر اخلاقی می‌نمایند.
- مورد تعرض قرار گرفتن کودکان ازسوی آشنایان مورد اعتماد، طبق آمار حدود ۸۵ درصد از کودکانی ازسمت آشنایان خود مورد تجاوز قرار گرفته‌اند.
- متجاوزان افرادی فرصت‌طلب هستند که برای نزدیکی به کودک از هر فرصتی استفاده می‌کنند تا با خوشرویی و خوش‌برخوردی به کودک و خانواده او نزدیک شوند و در فرصت مناسب قصد پلید خود را به انجام برسانند.
- معمولاً نخستین تعرضات در سنین ۳ تا ۸ سالگی برای کودک اتفاق می‌افتذ که متأسفانه ین دوره سنی بدترین سن برای سوئ استفاده جنسی به‌حساب می‌آید.
آموزش مهارت‌های خودمراقبتی به کودکان
آموزش مهارت‌های مراقبتی مانند تربیت جنسی کودکان باید متناسب با سن کودک انجام شود. این آموزشها که باید بدون تصویر باشند اگر براساس رشد تدریجی کودک انجام شود به او کمک می‌کند تا در برابر قلدری‌ها و زورگویی‌های دیگران قاطع باشد و بتواند از خود دفاع کند. والدین محترم می‌توانند این آموزشها را باتوجه به پروتکل زیر به انجام برسانند:
- از زمانی که کودک زبان باز می‌کند و قدرت بیان کلمات را پیدا می‌کند بهتر است نام‌های درست بخش‌های مختلف بدن را به او یاد دهید. همچنین به کودک یادآوری کنید کدام اندام‌ها بخش‌های خصوصی بدن ما هستند، به‌این ترتیب اگر فردی به‌صورت نادرست این مناطق را لمس کرد، کودک می‌تواند از او دوری کند و با بزرگتر مورد اعتمادش در این باره صحبت نماید.
- داشتن حد و مرز و وجود حریم شخصی را از کودکی به فرزندان خود آموزش دهید و به او یاد دهید هیچکس نمی‌تواند بدون اجازه او وارد حریم خصوصی‌اش شود. همچنین به کودک خود مهارت «نه» گفتن را بیاموزید تا کسی او را به بغل یا بوسیدن مجبور نکند. در این فرآیند یادگیری می‌توانید به کودک خود بگویید از یک راه امن و سالم مانند دست دادن به جای بغل و بوسه با دیگران ارتباط برقرار کند.
- به کودکان خود یاد دهید به کسی اجازه ندهند به اندام خصوصی آن‌ها دست بزند یا حتی اجازه دیدن اندام خصوصی خود را به آن‌ها ندهند. به کودکان خود یادآوری کنید اگر این موقعیت برای آن‌ها پیش‌آمد حتماً با صدای بلند بگویند «نه» یا «بس کن» و سپس از محل دور شوند و حداقل برای دو یا سه نفر از افراد مورد اعتمادشان مطلب را بازگو کنند.
- والدین می‌توانند به کودکان بالای ۳ سال خود کمک کنند تا پنج نفر از افراد مورد اعتماد خود را شناسایی کنند تا اگر در شرایط خطرناکی قرار گرفتند در اولین فرصت به یکی از آن‌ها اطلاع دهند.
- علاوه‌بر صحبت درخصوص عدم لمس اندام خصوصی توسط افراد (چه غریبه و چه آشنا) از او بخواهید درمورد احساساتش با شما صحبت کند. شما برای موفقیت در این مسیر می‌توانید از کتاب‌های مرتبط که تصاویر و پوسترهای آموزشی دارند استفاده کنید و احساساتی مانند ترس، هیجان‌زدگی، نگرانی، شادی، غم، عصبانیت و… را برای او توضیح دهید. زمانی که کودک با احساسات مختلف آشنا شد می‌توانید از او بخواهید احساساتش را در فعالیت‌های روزانه به شما بیان کند و با تمرین و تکرارا او را در روند شناخت احساسات خود یاری کنید.
تربیت جنسی کودک در سنین مختلف
نکته مهمی که همه والدین باید بدانند این است که تربیت جنسی کودکان، آموزشی یکبار برای همیشه نیست! یعنی اگر یکبار برای کودک از مسائل جنسی صحبت کردید، کار شما به‌عنوان یک والد به پایان نرسیده است. در فرآیند تربیت جنسی کودک والدین باید از هر فرصتی برای آموزش استفاده کنند، به‌عنوان مثال در زمان حمام کرن، در هنگام دیدن خانم باردار، زمان رفتن به مطب دکتر، زمان دیدن بدن برهنه شما و… بهترین و مناسب‌ترین وقت برای صحبت درخصوص مسائل جنسی با کودکان است. همانطور که گفته شد توضیح درمورد مسائل جنسی و پاسخ به سؤالات کودکان باید براساس مراحل رشد اجتماعی، جسمی و رفتاری آن‌ها انجام بشود. به‌طورکلی در تقسیم‌بندی‌های انجام شده والدین می‌توانند طبق برنامه‌ریزی که در ادامه به آن اشاره می‌نماییم مراحل تربیت جنسی کودک را انجام دهند.
نوزادی تا دو سالگی
شاید برای شما عجیب باشد، اما کودکان نوزاد تا دو ساله هم رفتارهای جنسی از خود نشان می‌دهند، اندام‌های جنسی خود را لمس می‌کنند، پسران به نعوظ می‌رسند و از آنجایی که به این مسائل آگاه نیستند ممکن است درحضور دیگران خود ارضایی کنند. این مسئله که کودک در این سن اندام خود را به دیگران نشان دهد، لمس کند و از تکرار برخی کلمات لذت ببرد و علاقه به برهنه شدن داشته باشد کاملاً طبیعی است. در این سن بهتر است والدین به کودک خود آموزش دهند که باید در جمع لباس به تن داشته باشند یا دستشان را از داخل لباس بیرون آورند. مراقب باشید کودک را شرمنده یا خجالت‌زده نکنید فقط به او بگویی در حضور دیگران انجام این کار صحیح نیست. بهترین راه‌کار در اینگونه مواقع این است که حواس کودک خود را پرت کنید.
اولین مطالبی که والدین می‌توانند در این سن به کودک خود آموزش دهند این است که در زمان تعویض لباس یا حمام بردن به او بگویند این دست تو است، این شکم تو است و… به ترتیب نام واقعی همه قسمت‌های بدن را به او آموزش دهند.
دو تا پنج سالگی
بهتر است در این سن کودکان اصول اولیه تولیدمثل را درک کنند، به‌عنوان مثال به او بگویید مرد و زن با هم بچه می‌سازند و نوزاد در درون بدن مادر رشد می‌کند. آموزش این مسائل و همکاری زن و شوهر را برای تولیدمثل می‌توانید با مثال‌هایی از گیاهان یا حیوانات شروع نمایید. همچنین در این زمان بهترین فرصت برای آموزش این موضوع است که کودکان یاد بگیرند بدنشان متعلق به خودشان است و با واژه حریم خصوصی آشنا شوند و آگاه شوند کسی جز پدر و مادر نمی‌تواند بدن آن‌ها را نگاه یا لمس کند. در این سن که کودکان علاوه‌بر بدن خود نسبت به بدن دیگران نیز کنجکاو هستند شما می‌توانید با نقاشی یا تصویرسازی تفاوت اندام دختر و پسر را به او آموزش دهید.
شش تا نه سالگی
کودکان در این سن با یکدیگر بسیار متفاوت هستند، برخی از آن‌ها اطلاعات بیشتری دارند و بعضی اطلاعات کمتر. معمولاٌ در این دوره از زندگی کودکان علاقه ندارند والدین بدن برهنه آن‌ها را ببینند. بهتر است در این زمان هرکدام از والدین که کودک به او بیشتر اعتماد دارد مسائل مربوط به بلوغ را به او آموزش دهند تا آمادگی ایجاد تغییرات در بدن خود را داشته باشد. معمولاً سؤالی که در این سن در ذهن بچه‌ها ایجاد می‌شود این است که کودک چگونه در بدن مادر رشد پیدا می‌کند. بهتر است برای پاسخ به این سؤال از کودک خود سؤال کنید خود چه فکری درمورد این موضوع می‌کند. این سؤال کمک می‌کند تا والدین بفهمند فرزندشان تا چه اندازه‌ای اطلاعات دارد و با پرسیدن چند سؤال، مسئله اصلی و چالش مهم کودک را شناسایی و به آن بپردازند.
همچنین این سن وقت مناسبی است تا والدین درخصوص سوء استفاده‌های جنسی با کودکان خود صحبت کنند. زمانی که کودک اطلاعات کافی از بدن خود داشته باشد می‌تواند از خود محافظت کند و از بسیاری از سوء استفاده‌های جنسی در امان بماند. دادن اطلاعت مهم و ورود به جزئیات درمورد مسئله امنیت جنسی کودکان بستگی به آمادگی فرزند شما دارد.
ده تا دوازده سالگی
این دوره سنی که آغاز نوجوانی به‌حساب می‌آید به دلیل فوران هورمونی و رسیدن به سن بلوغ کودکان تغییرات خلقی، بدنی و عاطفی بسیاری را تجربه می‌کنند، درنتیجه سؤالات زیادی برای آن‌ها ایجاد می‌شود. اولین و مهمترین مطلبی که والدین کودکان ده تا دوازده ساله باید بدانند این است که تغییرات ظاهری او مانند جوش صورت، بزرگ شدن سینه‌ها، رشد موهای زهار در زیر بغل، قاعدگی و… همگی طبیعی هستند و تمام هم‌سن و سالان او نیز این تجربه‌ها را خواهند داشت. باید والدین به کودکان خود بگویند این مرحلهای است که بعد از آن آن‌ها به یک فرد بالغ تبدیل می‌شوند.
همچنین از تغییرات خلقی دوران نوجوانی با آن‌ها صحبت کنید و بگویید ممکن است در این دوران او به‌یک باره خشمگین یا شاد شود. بهتر است موضوع خودارضایی و رابطه جنسی را با جزئیات بیشتری برای آن‌ها بازگو نمایید و آن‌ها را به غلط و غیر واقعی بودن تصاویر جنسی که در رسانه‌ها یا در برخی تصاویر با آن روبه‌رو می‌شوند آگاه کنید. در این دوره سنی دختران را با اولین قاعدگی و پسران را با اولین احتلام آماده نمایید و آن‌ها را آماده پذیرش اتفاقات منتظره و ارتباطشان با پدر یا مادر شدن توضیح دهید.
مفهوم عشق، ارتباط عاطفی و دوستی را به آن‌ها توضیح دهید تا غلیان احساسات عاطفی را در این دوران درک کنند. اگر در این سن به جنس مخالف تعلق خاطر پیدا کردند آن‌ها را سرزنش نکنید و این موضوع را امری طبیعی بدانید و از فرصت استفاده کنید تا با ویژگی‌های یک رابطه متعهدانه و محترمانه آشنا شود. زمانی که نوجوان احساس کند شما برای شنیدن احساسات و درک هیجانات او در کنارش هستید و او بدون قضاوت می‌تواند به راحتی با شما به صحبت بپردازد مطمئن باشید امنیت جنسی و روانی او را تأمین نموده‌اید.
سیزده سالگی به بعد
اگر از والدینی هستید که تا این سن با کودک خود درخصوص مسائل جنسی صحبت نکرده‌اید، این سن آخرین فرصت شما است تا زمینه را برای گفتگو راحت‌تر ایجاد نمایید و به نوجوانتان دانش کافی برای در امان ماندن از خطرات و چالش‌ها بدهید. اگر از سال‌های اولیه زندگی کودک خود ارتباط محکم و صمیمی با او برقرار کرده باشید می‌توانید در این سن مسائل جنسی را به راحتی با او درمیان بگذارید و با او به صحبت بپردازید. اما اگر این ارتباط در گذشته شکل نگرفته است، باید تمام تلاش خود را انجام دهید تا نوجوانتان دچار پنهان‌کاری یا رفتارهای ناهنجار نشود. بهتر است برای شروع گفتگو و پرسش و پاسخ والد هم جنس با نوجوان همراه شود و بدون هیچ قضاوتی حرف‌های فرزند خود را بشنود و با آرامش کامل مسائل را برای او توضیح دهد.
خلاصه و جمع‌بندی
یکی از مهمترین مسائلی که در فرزندپروری ذهن والدین را به خود مشغول می‌کند تربیت جنسی کودکان است. آموزش مسائل جنسی و صحبت یا پاسخ به سؤالات جنسی کودکان یکی از پر چالش‌ترین گفتگوها میان والدین و کودکان محسوب می‌شود. ما در این مطلب تلاش کردیم تا به اهمیت تربیت و امنیت جنسی کودکان بپردازیم و سن مناسب آغاز آموزش‌های جنسی را بیان نماییم. همچنین با بیان راه‌های آموزش مسائل جنسی تلاش کردیم تا والدین بتوانند با آرامش مناسب‌ترین شیوه آموزش به کودک خود را بیاموزند و انتخاب نمایند. همانطور که می‌دانید پرداختن و گفتگو درخصوص مسائل جنسی از بسیاری از خطرات و نا امنی‌ها در آینده جلوگیری می‌کند و کودکان را در مسیر رشد متعادل غرایض جنسی قرار می‌دهد.
اگر به هر علتی والدین موفق به گفتگویی سالم با کودک خود نشوند یا رفتاری پرخطر در او مشاهده کردند، بهتر است با مراجعه به روانشناسان ماهر و باتجربه از گسترش آسیب در او جلوگیری نمایند. اساتید محترم و روانشناسان گرامی «پکیج مجموعه مشاوره تخصصی کودک و بازی درمانی» ارائه شده توسط بنیاد روانکال می‌تواند به شما در مسیر شناخت نوع آسیب‌های جنسی وارد شده به کودک آگاهی‌های خوبی ارائه نماید. همچنین با تهیه «ابر پکیج الماس» که شامل تمام آموزشها در حوزه علم روانشناسی می‌شود می‌توانید اطلاعات خوبی درخصوص امنیت جنسی کودکان و جلوگیری از تعرض جنسی به کودک را به‌صورت تصویری به‌دست آورید. علاقمندان و اساتید اهل فن می‌توانند در «پکیج الماس» بنیاد روانکال با مشاهده بخش «تشخیص و درمان اختلالات جنسی از انجمن سلامت جنسی آمریکا» مشکلات و تعارضات جنسی که ریشه در کودکی دارند را شناسایی نمایند و مورد بررسی قرار دهند.
محصول ویژه روانکال
ابر پکیج الماس (غول پیکر آموزشی بنیاد روانکال) – اقساطی پلن نقدی
محصول جدید و ویژه روانکال .........
