اختلال چند شخصیتی
اغلب ما در زمان مطالعه یک رمان یا تماشای یک فیلم، با شخصیت داستان همذات‌پنداری می‌کنیم و ممکن است بعد از پایان مطالعه یا تماشای فیلم چند ساعتی فکر و حالاتمان درگیر آن شخصیت باشد. این گسستگی بین افکار، حالات و احساسات ما، تنها در زمان خیالبافی و غرق شدن در داستان یک فیلم یا کتاب رخ می‌دهد؛ اما هستند بیمارانی که در مدت زمان کوتاهی تغییرات شدیدی در هویت خود احساس می‌کنند و در زمان‌های مختلف توانایی کنترل افکار و احساساتشان را ندارند. این افراد به یکی از اختلالات روانی به نام اختلال چند شخصیتی گرفتار شده‌اند و با گذشت زمان به دلیل شرایط بیماری به مشکلات متعددی مانند ضعف در حافظه، مشکلات عاطفی، مسائل هویتی، عدم ادراک صحیح و… دچار می‌شود. ما در این مطلب قصد داریم این اختلال را از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار دهیم، انواع آن را بررسی کنیم و به بیان شیوه‌های درمانی آن بپردازیم، پس تا پایان همراه ما باشید.
دسترسی سریع به آنچه در این مقاله میخوانید
اختلال چند شخصیتی چیست؟ در بطن روان این بیماران چه می‌گذرد؟
اختلال چند شخصیتی یا DID که به آن اختلال هویت تجزیه‌ای نیز گفته می‌شود، وضعیت روانی پیچیده‌ای است که به دلایل مختلفی بروز پیدا می‌کند. این وضعیت نادر که در آن بیمار درگیر دو یا چند شخصیت کاملاً مجزا می‌گردد، به نوبت رفتار و کنترل فرد بیمار را به‌دست می‌گیرند. به‌عبارت بهتر می‌توان گفت، در این اختلال چند شخصیت مجزا در بیمار وجود دارد که هرکدام به‌صورت جداگانه کنترل رفتارها و احساسات فرد بیمار را برعهده می‌گیرند. هرکدام از هویت‌ها و شخصیت‌ها در فرد بیمار خاطرات و تجربیات متفاوتی با دیگری دارد و حتی نگرش‌ها و علائق مختلفی در زمینه‌های غذایی، ورزشی و سایر فعالیت‌های دارند.
این مشکل گاهی آنقدر شدت می‌یابد که سبب می‌شود فرد در روابط اجتماعی و عاطفی با دوستان و خانواده خود، با چالش روبه‌رو گردد. این بیماران اغلب متوجه رفتارهای نامناسب خود نیستند، به‌همین علت اطرافیان خود را به‌شدت رنج می‌دهند. مسئله مهمی که در اینجا وجود دارد این است که بیماران چند شخصیتی گاهی دچار فراموشی می‌شوند و بیمار خاطرات شخصیت قبلی را نمی‌تواند به خاطر بیاورد. این موضوع ممکن است آنقدر شدت یابد که آن‌ها به‌عنوان فراموشی معمولی درنظر بگیرند. اختلال DID که انواع مختلفی دارد و در دسته‌بندی‌های مشخصی قرار می‌گیرند، از سنین کم و نوجوانی شروع و تا بزرگسالی ادامه پیدا می‌کند.
نشانهشناسی اختلال چند شخصیتی بر اساس دی اس ام
فرآیند تشخیص اختلال چند شخصیتی پروسه‌ای طولانی است، چراکه مبتلایان به این اختلال قبل از آنکه به مرحله تشخیص برسند ممکن است فرآیندهای درمانی دیگری را سپری کرده باشند. این موضوع به این علت رخ می‌دهد که این بیماران نشانه‌ها و علائمی شبیه به اختلالات روانی دیگر را تجربه می‌کنند، به‌همین علت اشتباهاً در یک روند درمانی ناهماهنگ با مشکل خود قرار می‌گیرند. همچنین این دسته از افراد در کنار مشکل چند شخصیتی گاهی از اختلالاتی نظیر شخصیت مرزی، افسردگی و اضطراب رنج می‌برند، بنابراین تشخیص این اختلال در آنان دشوار می‌گردد. نشانهشناسی این اختلال بر اساس معیارهای DSM به شرح زیر است:
توجه داشته باشید اضطراب‌ها و نگرانی‌های فرهنگی و نشانه‌های روانی ناشی از مصرف مواد مخدر، الکل یا برخی داروها و وجود بیماری‌هایی مانند تشنج نباید در روند تشخیص اختلال دخیل باشند.
- وجود ۲ یا چند هویت متمایز که هرکدام الگوی ثابت و متفاوتی در ادراک و تفکر بیمار از اطرافیان و محیط پیرامون او ایجاد می‌کنند.
- ایجاد فراموشی‌های مکرر درخصوص اطلاعات شخصی، مکان‌ها، افراد و اتفاقات رخ داده چه در گذشته و چه به تازگی. این سطح از فراموشی با فراموشی حافظه عادی متفاوت است.
- وجود استرس قابل توجه ازنظر بالینی و داشتن اختلالاتی در برقراری ارتباطات اجتماعی و شغلی و همچنین بروز مشکلاتی در عملکردهای فردی. معمولاً انتقال از یک شخصیت به شخصیت دیگر در این بیماران به دلیل استرس‌های روانشناختی صورت می‌گیرد، به‌این ترتیب هویت‌های جایگزین به‌صورت واضح برای اطرافیان آنان قابل درک و تشخیص است.
- وجود گسستگی در هویت، به‌این معنا که فرد در احساسات، توانمندی‌ها، هشیاری، حافظه، ادراک، عملکرد شناختی، عملکرد حرکتی و تفکر خود دچار وقفه و پراکندگی گردد.
نشانهشناسی عمومی اختلال چند شخصیتی در بطن فرهنگ عامه جامعه
در قسمت‌های قبل گفتیم، فرد مبتلا به اختلال چند شخصیتی دو یا چند شخصیت متمایز دارد که هر شخصیت علائق، ویژگی‌ها و تمایلات متفاوتی با دیگری دارند. این شخصیت‌ها شامل شخصیت معمول (شخصیت اصلی) و چند شخصیت متناوب (تغییر دهنده) می‌شوند و گاهی این هویت‌ها از حضور هم مطلع نیستند و به میزان قابل توجهی با یکدیگر تفاوت دارند. تشخیص این اختلال برای عموم مردم در جامعه بسیار دشوار است چراکه همانطور که اشاره شد، این بیماران استرس و اضطراب زیادی را تجربه می‌کنند و گاهی ممکن است دچار افسردگی نیز شده باشند.
به‌عنوان مثال رفتارها و عملکردهایی که از یک فرد بیمار مشاهده می‌گردد ممکن است به این ترتیب باشد، که گاهی فرد بیمار به‌صورت یک شخصیت منفعل ظاهر می‌گردد و گاهی به‌شکل یک شخصیت وابسته، یا ممکن است بیمار برای مدتی به دلیل ارتکاب به جرم گناهکار بوده باشد و گاهی در قالب فردی با شخصیت ضداجتماعی دیده شود. این بیماران عملکرد یکسانی ندارند و توانمندی‌ها و تصورات ذهنی متغییری نسبت به خود دارند، به‌عنوان مثال ممکن است بیمار برای چند هفته افسرده، مغموم و بدون اعتمادبه‌نفس در جامعه حضور داشته باشد، اما مدتی بعد با احساسات و حالات متفاوت خلقی در جامعه حضور پیدا کند.
انواع اختلال چند شخصیتی
در راهنمای آماری و تشخیص اختلالات روانی DSM سه نوع اختلال چند شخصیتی مشخص شده است، که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد. قبل از آن لازم است خدمت اساتید گرامی و روانشناسان ارجمند «ابر پکیج الماس» را معرفی نماییم. در این مجموعه که شامل تمام مباحث آموزش روانشناسی می‌شود، به موضوع اختلال DID نیز پرداخته شده است. علاقمندان جهت تهیه این پکیج می‌توانند هم‌اکنون به وب‌سایت بنیاد روانکال مراجعه نمایند.
فراموشی تجزیه‌ای
بیماران مبتلا به این نوع اختلال در به یاد آوردن اطلاعات مربوط به رویداد اتفاق افتاده دچار فراموشی می‌شوند. این فراموشی و ازدست دادن حافظه نسبت به فراموشی نرمال شدت بیشتری دارد و به‌هیچ عنوان با توضیحات پزشکی قابل توصیف نیست. برخی اوقات این افراد نه‌تنها اتفاقات رخ داده در زمان ضایعه را به یاد نمی‌آورند، بلکه ممکن است از به یاد آوردن رویدادها و افراد زندگی خود را نیز عاجز و ناتوان باشند. فراموشی تجزیه‌ای که ممکن است دقیقه‌ها، ساعت‌ها یا ماه‌ها و سال‌ها به‌طول انجامد به سه صورت متفاوت در بیماران مبتلا مشاهده شده است که شامل موارد زیر می‌شود:
- فراموشی موضعی: در این شرایط بیمار یک خاطره یا یک دوره زمانی را فراموش کرده است.
- فراموشی انتخابی: در این نوع فراموشی بیمار جنبه‌های خاصی از یک رویداد را فراموش می‌کند.
- فراموشی عمومی: این بیماران نوعی نادر از فراموشی را تجربه می‌کنند، چراکه فرد بیمار کاملاً هویت فردی و زندگی قبل خود را فراموش می‌کند.
اختلال تجزیه‌ای هویت
این اختلال در گذشته به‌عنوان اختلال چند شخصیتی شناخته شده بود که با تغییر هویت‌های متفاوت در زمان‌های مختلف همراه است. این بیماران ممکن است وجود یک شخص یا چند شخص را هم‌زمان درحال صحبت احساس کنند و یا ممکن است احساس کنند با تمام شخصیت‌ها درحال زندگی کردن هستند. هرکدام از این شخصیت‌ها می‌توانند نام، ویژگی یا سابقه خانوادگی متفاوتی با دیگری داشته باشد و حتی در تن صدا، جنسیت، رفتار و ویژگی‌های ظاهری مانند استفاده از عینک متفاوت باشند. مبتلایان به اختلال تجزیه‌ای هویت، اغلب به فراموشی تجزیه‌ای دچارند و معمولاً «گریز گسسته» هستند.
اختلال مسخ واقعیت_شخصیت
این نوع از اختلال چند شخصیتی شامل یا احساس مداوم یا مقطعی از دور بودن از خود واقعی است، در این شرایط فرد بیمار همانند تماشای فیلم شاهد عملکردهای خود، نوع احساسات و افکار خود می‌شود (مسخ شخصیت). گاهی نیز ممکن است بیمار در موقعیتی قرار گیرد که جهان واقعی برای او مبهم به نظر برسد (مسخ واقعیت)، همچنین برخی از بیماران هستند که هردو نوع مسخ شخصیت و مسخ واقعیت را تجربه می‌کنند. علائم ناراحت‌کننده و آزاردهنده در این نوع اختلال برای چند دقیقه باقی می‌ماند و گاهی ممکن است به زودی بازگردد و گاهی سال‌ها بازنگردد.
علل شناسی اختلال چند شخصیتی از منظر تربیتی، فرهنگی، اجتماعی و ژنتیکی
دلایل بسیار پیچیده و متنوعی برای ابتلا افراد به اختلال چند شخصیتی وجود دارد که متخصصین علم روانشناسی با تلاش‌ها و تحقیقات بی‌وقفه به‌دست آورده‌اند. درمانگران توانسته‌اند با بررسی سوابق پزشکی و خانوادگی بیمار، نوع رفتارهای ناهنجار او و افکار و احساساتی که تجربه می‌کند دلیل ابتلا به اختلال DID را شناسایی کنند. در یافته‌های این پژوهشگران دلایل و علل زیر در ابتلا افراد به این اختلال مشخص شده است.
- قرار گرفتن در معرض سوء استفاده‌های جنسی یا مبارزه با آسیب‌های جسمی و روحی
- تجربه سوء مصرف مواد مخدر و الکل
- عوامل ژنتیکی، وراثت و مشکلات عصبی
- داشتن فشارهای روانی و استرس‌های پی‌درپی
- نقص‌های شخصیتی یا هویتی و ناهنجاری‌های شخصیتی
- تجربه زندگی ناموفق و پرتنش و آسیب‌های اجتماعی یا خانوادگی
- تغییرات هورمونی شدید
به‌طورکلی روانپزشکان باتجربه در برخورد اولیه با این بیماران به راحتی می‌توانند وجود اختلال را در آنان تشخیص دهند. توجه داشته باشید بیماران مبتلا در معرض بسیاری از آسیب‌های اجتماعی ازجمله اعتیاد قرار دارند، بنابراین بهتر است خانواده‌های دارای بیمار چند شخصیتی حمایت خود را از او دریغ نکنند و با ایجاد فضایی آرام زمینه را برای پذیرفتن درمان از سوی بیمار خود محیا نمایند.
تشخیص افتراقی اختلال چند شخصیتی
حدود ۵/۱ درصد از کل جمعیت جهان به اختلال چند شخصیتی مبتلا هستند و متأسفانه در اغلب مواقع درمانگران در بررسی‌های اولیه در تشخیص این اختلال دچار اشتباه می‌گردند، به همین علت لازم است متخصصین شیوه‌های دقیقی جهت بررسی و ارزیابی بیماران مشکوک به اختلال DID به‌کار ببندند. به‌طورکلی مشخص شده است اغلب مبتلایان به این اختلال با رفتارهای خودآزاری و اقدام به خودکشی به درمانگر مراجعه می‌کنند. اما باتوجه به اینکه آن‌ها علائمی شبیه به بیماران شخصیت مرزی دارند، درمانگران با انجام ارزیابی‌های طولی در یک دوره مشخص شرح‌حال مفصلی از بیمار دریافت می‌کنند. سپس نوار مغزی بیمار بررسی می‌گردد و از عدم وجود ضایعات معزی یا آنسفالیت و عدم اختلال در هوشیاری یا حافظه اطمینان حاصل می‌کنند.
همچنین روانپزشکان و متخصصین این حوزه با درنظر گرفتن معیارهای راهنمایی و تشخیص DSM درصورت مشاهده دو یا چند شخصیت متمایز در فرد، از ابتلا فرد به اختلال DID اطمینان حاصل می‌کنند. در تمام مراحل بررسی و ارزیابی طولی بیماران، عدم مصرف مواد مخدر یا داروهای توهم‌زا و همچنین عدم مصرف داروهای ضدروان‌پریشی درنظر گرفته می‌شود.
آیا می‌توان از بروز اختلال چند شخصیتی جلوگیری کرد؟
هیچ راهی جهت جلوگیری از ابتلا به اختلال چند شخصیتی وجود ندارد اما شناسایی علائم این بیماری توسط متخصص باتجربه در اوایل زندگی فرد می‌تواند کمک بزرگی به مدیریت آن به بیمار و خانواده او داشته باشد. بنابراین با مراقبت از کودکان و خردسالان و شروع فرآیند درمانی پس‌از رخ دادن یک سوء استفاده یا تروما می‌توان از پیشرفت DID جلوگیری کرد. همچنین والدین و مراقبان کودکان باید بدانند، سوء استفاده‌های عاطفی و فیزیکی یا عدم احساس امنیت نیز مانند سوء استفاده‌های جنسی ممکن است کودک را در معرض خطر ابتلا به این اختلال یا به خطر افتادن سلامت روحی او قرار دهد.
بنابراین بهتر است درصورت رخ دادن هرگونه آسیب یا سوء استفاده برای کودک سریعاً از روانپزشک یا روانشناس کمک بخواهید تا فرزند شما در بازیابی و به‌دست آوردن مهارت‌های مقابله‌ای توانمندی خود را به‌دست آورد. همچنین در دیگر بیماران اقدام به درمان می‌تواند به شناسایی محرک‌هایی که سبب تغییر شخصیت یا هویت می‌گردد کمک کننده باشد.
محرک‌های رایج می‌تواند مصرف مواد مخدر، داشتن استرس و الکل باشد، درنتیجه بیماران می‌توانند با کاهش دفعات مصرف این مواد و مدیریت استرس دفعات تغییر شخصیتی خود را کنترل نمایند.
تفسیر اختلال چند شخصیتی از منظر روانکاوی؟
پژوهشگران و محققین رویکرد روانکاوی بر این باورند که تغییر شخصیت و هویت در افراد مبتلا به اختلال چند شخصیتی، از ناخودآگاه آنان سرچشمه می‌گیرد. باتوجه به اینکه ناخودآگاه هر انسان ریشه در دوران کودکی او دارد، رشد روانی سالم در محیط امن خانوادگی، تأثیر بسیار زیادی بر شکل‌گیری و ایجاد شخصیت هر فرد می‌گذارد. «زیگموند فروید» به‌عنوان بنیان‌گذار رویکر روانکاوی، معتقد بود بروز اختلال DID براثر عوامل ناخودآگاهی رخ می‌دهد که در پنج سال اولیه زندگی تثبیت شده‌اند. برخی از این عوامل مانند آموزش صحیح آداب جنسی توسط والدین، چگونگی پایان دوران شیردهی، عدم توجه کافی والدین به کودک، نوع پاسخگویی والدین به خواسته‌های کودک و نحوه آموزش توالت رفتن هستند.
درمانگران رویکرد روانکاوی با استفاده از تحلیل تجارب گذشته بیمار به او کمک می‌کنند تا نوع احساسات و رفتار خود را شناسایی کند. بیماران چند شخصیتی افرادی تلقین‌پذیر هستند، لذا این درمانگران در کنار شیوه درمانی خود از روش هیپنوتیزم نیز در انجام فرآیندهای درمانی بیمار خود استفاده می‌کنند. از علاقمندان و اساتید گرامی که علاقه به کسب اطلاعات بیشتر در زمینه رویکرد روانکاوی دارند دعوت می‌شود تا با تهیه «پکیج آموزش علمی ۱۰ متد درمان از ۲۰ درمانگر برتر» و مشاهده جلسه‌های درمانی، اطلاعات مفیدی درخصوص رویکرد روانکاوی به‌دست آورند. این پکیج هم‌اکنون در وب‌سایت بنیاد روانکال در دسترس همگان قرار دارد.
تفسیر اختلال چند شخصیتی از منظر شناخت رفتار درمانی
درمانگران رویکرد شناختی رفتاری CBT بر این باورند که افکار منفی مسبب تغییر هویت و تغییر شخصیت در بیماران مبتلا به DID می‌شود. این درمانگران عقیده دارند برخی عوامل در مسیر رشد هر انسان سبب ایجاد طرحواره‌های منفی در ذهن او می‌گردد. این طرحواره‌ها و افکار مخرب می‌تواند محرکی باشد تا فرد بیمار مبتلا دچار تغییر شخصیت گردد. بنابراین درمانگران این رویکرد با انجام تکنیک‌های رفتار درمانی شناختی، می‌توانند به بیمار کمک کنند تا افکار منفی خود را شناسایی کند و با آن‌ها مقابله نماید. یک روانشناس ماهر می‌تواند به بیمار بیاموزد که چگونه تفکر منفی خود را شناسایی و آن را تغییر دهد. به‌این ترتیب بیمار می‌تواند با مشکلات خود بهتر کنار بیاید و در تجزیه هویت بتواند شخصیت خود را ادغام کند و بتواند با تجارب پس از رخ‌داد مقابله نماید.
اساتید گرامی و روانشناسان محترم می‌توانند با تهیه «پکیج کامل شناختی رفتاری به‌همراه جلسات مصاحبه» و «پکیج تکنیک‌های شناختی رفتاری و جلسات مصاحبه» از بنیاد روانکال اطلاعات کاملی درخصوص رویکرد CBT کسب نمایند؛ جهت تهیه این پکیج‌ها می‌توانید با وب‌سایت بنیادروانکال مراجعه کنید.
تفسیر اختلال چند شخصیتی از منظر عصب روانشناسی و ژن‌شناسی
باتوجه به تحقیقات و پژوهش‌های انجام شده توسط متخصصین حوزه علم روانشناسی معمولاً اغلب بیماری‌های مرتبط با سلامت روان ناشناخته یا دلایل ژنتیکی دارند. اما درخصوص اختلال چند شخصیتی باید گفت این بیماری ریشه در مشکلات، تعارضات، سوء استفاده‌ها و تروماهای کودکی دارد. همچنین تحقیقات نشان داده‌اند دلیل ابتلا افراد به اختلال DID می‌تواند پاسخی روانشناختی به فشارهای بین فردی و محیطی باشد، خصوصاً در سال‌های اولیه دوران کودکی غفلت‌ها و کمبودهای عاطفی در رشد شخصیت کودک ایجاد اختلال می‌کند.
۹۹ درصد افراد مبتلا به بیماری چند شخصیتی سابقه شخصی اختلالات یا ضربه‌های مکرر، نیرومند و اغلب تهدیدکننده در مرحله حساس رشد کودکی (قبل از ۶ سالگی) دارند. باتوجه به اینکه بیماران مبتلا به این اختلال ممکن است مشکلاتی نظیر افسردگی یا اختلالات دیگر را تجربه کنند و امکان خودکشی در این افراد بسیار بالا است، روانپزشکان توصیه می‌کنند این بیماران هرچه سریع‌تر تحت درمان درمانگر باتجربه قرار گیرند.
تأثیر اختلال چند شخصیتی بر روی فرد و خانواده فرد مبتلا از منظر آسیب شناسی روانی
اختلالات و بیماری‌های روانی متأسفانه نه‌تنها فرد بیمار را درگیر مشکلات متعددی می‌کند، بلکه نزدیکان، خانواده و مراقبان آن‌ها را با چالش‌های فراوانی مواجه می‌نماید. بیماران مبتلا به اختلال چند شخصیتی به دلیل ایجاد تغییر در سطح عملکرد، داشتن سردردهای شدید، داشتن احساسات غیرواقعی، بروز تغییرات خلقی و علائم افسردگی، داشتن اضطراب، بی‌نظمی شدید در خوابیدن و خوردن، گرایش به مصرف مواد مخدر، ایجاد مشکل در عملکردهای جنسی، ابتلا به فراموشی و ایجاد توهم در رنج و پریشانی هستند. درنتیجه این نگرانی‌ها و مشکلات به اطرافیان و مراقبان آنان نیز منتقل می‌گردد و زمینه را برای ایجاد استرس و اضطراب و ابتلا به افسردگی در آنان محیا می‌نماید.
این خانواده‌ها به مرور زمان از جمه دوستان و خانواده به دلیل وجود فرد بیمار جدا می‌شوند و در روابط اجتماعی با مشکلات متعددی روبه‌رو می‌گردند. مسئله مهم و قابل‌توجه در این بحث این است که متأسفانه ۷۰ درصد بیماران مبتلا به DID حداقل یکبار در زندگی اقدام به خودکشی می‌کنند. این موضوع می‌تواند اثرات مخربی بر روان اعضای خانواده خصوصاً کودکان بگذارد. بنابراین تمام متخصصین این رشته به خانواده این بیماران توصیه می‌کنند جهت جلوگیری از بروز اتفاقات ناخوشایند یا ایجاد مشکلات روحی _ روانی برای دیگر اعضای خانواده خصوصاً کودکان، بیمار خود را راضی به دریافت خدمات درمانی نمایند.
راه‌حل‌های حمایت‌کننده برای خانواده و نزدیکان مبتلا به اختلال چند شخصیتی
همانطور که گفتیم وجود یک بیمار با اختلال DID در خانواده ممکن است اثرات جبران‌ناپذیری بر کانون خانواده بگذارد. رفتار افراد مبتلا به اختلال چند شخصیتی برای خودشان آزاردهنده و ناامید کننده است، بنابراین آنان خود می‌دانند که با عملکردشان زمینه را برای نگرانی بیشتر خانواده محیا می‌کنند. بنابراین این خانواده‌ها برای داشتن روحیه سالم جهت همراهی بیمارشان برای طی کردن فرآیند درمانی نیاز به حمایت دارند. ازجمله اقدامات حمایتی که می‌توان به این خانواده‌ها ارائه داد عبارتند از:
- آموزش صحیح به اعضای خانواده و نزدیکان بیمار نظیر والدین و همسر جهت ارتباط صحیح با بیمار خصوصاً در زمان تغییر شخصیت.
- ایجاد زمینه مناسب جهت برخورداری از یک زندگی سالم برای بیمار
- آموزش کنترل استرس در زمان تغییر شخصیت بیمار
- افزایش آگاهی خانواده‌ها و افزایش تحمل احساسات
- آموزش نحوه مدیریت روابط فعلی، عوامل استرس‌زا و عملکردهای روزانه
درمان‌های کاهنده از شدت اختلال چند شخصیتی از منظر دارویی و روان‌درمانی
اختلال چند شخصیتی درمان قطعی ندارد، اما تشخیص به‌موقع این بیماری می‌تواند به روند کاهشی علائم آن کمک فراوانی نماید. همچنین بیماران مبتلا به اختلال DID می‌توانند با انجام یه پروسه درمانی موفقیت‌آمیز از تغییر شخصیت‌های مختلف جلوگیری کنند و به یک هویت یکپارچه با عملکری خوب دست‌یابند. به‌طورکلی هر درمانگر در این فرآیند درمانی به بیمار کمک می‌کند تا مهارت‌های جدید مقابله‌ای و مهارت‌های داشتن یک زندگی سالم را بیاموزد و عملکرد خود در روابط اجتماعی را بهبود بخشد. درمانگران برای رسیدن به نتیجه مطلوب باتوجه به شدت بیماری از شیوه‌ها و رویکردهای متفاوت درمانی استفاده می‌کنند که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.
روان‌درمانی
اصلی‌ترین شیوه درمانی استفاده شده در درمان اختلال DID روان‌درمانی به‌حساب می‌آید. این شیوه درمانی که برپایه گفتگو بنا شده است، کمک می‌کند تا محرک‌های این اختلال بهبود یابند. به‌این معنی که با ادغام شخصیت‌های جداگانه در یک شخصیت واحد به بیمار این امکان را می‌دهد تا محرک‌های موجود را کنترل کند. این درمان درصورتی مؤثر واقع می‌گردد که اعضای خانواده بیمار او را در این مسیر همراهی نمایند.
درمان شناختی رفتاری
این رویکرد درمانی ساختاریافته و هدف‌گرا با شناسایی الگوهای عملکری مخرب به بیمار کمک می‌کند تا متوجه افکار، کارها و احساسات منفی خود شود و الگوهای یا عادات فکری مثبت و سازنده را جایگزین آن‌ها کند.
رفتاردرمانی دیالکتیک
در بیمارانی که به درجه شدیدتری از اختلال چند شخصیتی دچار هستند، درمانگر با بهره‌گیری از رفتاردرمانی دیالکتیک به کاهش علائم بیماری کمک می‌کند. اغلب بیمارانی که تجربه سوء استفاده دارند، تحت انجام این رویکرد درمانی قرار می‌گیرند. هدف از این رویکرد پذیرش یا ایجاد تعادل برای درمانجو است، به‌این معنی که چالش‌ها و شکاف‌های شخصیتی بیمار شناسایی می‌گردد و درمانگر به آموزش مهارت‌های تنظیم هیجان به بیمار می‌پردازد
هیپنوتیزم درمانی
این شیوه درمانی که اغلب به‌همراه روان‌درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد با ایجاد آرامش برای بیمار، به خاطرات سرکوب‌شده او دسترسی پیدا می‌کنند و با کنترل برخی رفتارهای مشکل‌زا به بیمار کمک می‌کنند تا شخصیت‌های متمایز را ادغام و در یک شخصیت واحد مورد استفاده قرار دهد.
درمان EDMR یا حساسیت‌زدایی و پردازش مجدد حرکات چشمی
بیمارانی که در اثر اختلالات پس‌از حادثه PTSD به بیماری DID مبتلا می‌گردند، اغلب با این شیوه درمان می‌شوند. درمانگر در این پروسه به بیمار کمک می‌کند تا با حرکت چشم‌ها به شیوه‌ای خاص، درحالی که خاطرات آسیب‌زا را پردازش می‌کند، با این آسیب‌ها کنار آید. این رویکرد درمانی درمقایسه با دیگر شیوه‌ها، شیوه‌ای جدیدتر به‌حساب می‌آید.
خانواده درمانی
در این شیوه درمانی، درمانگر به اعضای خانواده بیمار کمک می‌کند تا با تعارضات اختلال چند شخصیتی و علائم آن آشنا شوند و بتوانند با فرد بیمار روابط بهتری برقرار نمایند. همچنین این شیوه درمانی کوتاه‌مدت به خانواده آموزش می‌دهد تا از علائم عود مجدد بیماری آگاه شوند و به‌موقع اقدامات کمکی خود را به فرد بیمار ارائه دهند.
درمان‌های کمکی و خلاقانه
هنردرمانی، موسیقی درمانی و داشتن یک برنامه ورزشی به‌عنوان درمان‌های کمکی شناخته شده‌اند. این شیوه‌ها به بیمار کمک می‌کنند تا افکار، احساسات و تجربیات خود را در محیطی امن و خلاق کشف کند و آن‌ها را بیان نماید. درنتیجه بیمار می‌تواند با بخش‌هایی از ذهن خود که جهت مقابله با آسیب‌ها کنار گذاشته است، ارتباط مؤثری برقرر نماید.
دارودرمانی
هیچ داروی مؤثری در درمان بیماری DID وجود ندارد، اما باتوجه به اینکه این دسته از بیماران ممکن است اختلالاتی مانند اضطراب یا افسردگی را تجربه کنند به‌همین علت، درمانگران با تجویز داروهای مناسب سعی می‌نمایند تا این مشکلات برطرف و بیمار جهت درمان اختلال چند شخصیتی آماده گردد.
خلاصه و جمع‌بندی
اختلال چند شخصیتی یکی از اختلالات روانی به‌حساب می‌آید که سبب از هم گسیختگی ارتباط بین افکار، احساسات، رفتار، هویت و خاطرات بیمار می‌گردد و بیمار دو یا چند هویت شخصیتی مجزا یا «شکاف» را تجربه می‌کند. این شکاف‌ها رفتار فرد بیمار را در شرایط مختلف کنترل می‌کند؛ هرکدام از این شکاف‌ها تمایلات شخصی، ویژگی و پیشینه‌های مخصوص به خود را دارند. به‌نحوی که مبتلایان به این بیماری سن و سال، شیوه سخن گفتن، آهنگ کلام، زبان بدن و شاخص‌های فیزیولوژیکی متفاوتی را با تغییر هویت تجربه می‌کنند. ما در این مطلب تلاش کردیم تا این اختلال را از ابعاد مختلف بررسی کنیم و انواع آن را برای شما بیان نماییم.
در پایان نیز لازم است به این نکته مهم اشاره نماییم که تشویق این بیماران به شروع فرآیند درمانی می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا زندگی بهتر و سالم‌تری را تجربه کنند و همچنین به اعضای خانواده این بیماران این امکان را می‌دهد تا استرس و اضطراب کمتری را تجربه کنند و روابط مؤثرتری با بیمار خود برقرار کنند. در پایان به روانشناسان و اساتید گرامی که به مباحث آموزش روانشناسی علاقمند هستند پیشنهاد می‌کنیم با تهیه «ابر پکیج الماس» اطلاعات جامع و کاملی درخصوص انواع اختلالات و رویکردهای درمانی به‌دست آورند. این پکیج همراه دیگر مجموعه‌ها در وب‌سایت بنیاد روانکال در دسترس همگان قرار دارد.
محصول ویژه روانکال
ابر پکیج الماس (غول پیکر آموزشی بنیاد روانکال) – اقساطی پلن نقدی
محصول جدید و ویژه روانکال .........
