سبک درمانی اگزیستانسیالیست
سبک درمانی اگزیستانسیالیست ، از منظر علم روانشناسی یافتن معنا و هدف زندگی موضوعی است که همه انسان‌ها را در هر برهه‌ای از زندگی نگران و مضطرب کرده است. چراکه انسان موجودی اجتماعی است که توانایی ساختن آینده خود را دارد و می‌تواند اراده هر تغییری را در خود ایجاد کند.
این مسئله هم می‌تواند نگران‌کننده باشد و هم ممکن است انگیزه‌بخش باشد. این سبک درمان، با یافتن ترس‌های ناشناخته و نگرانی‌های مختلف، فرد را کمک می‌کند تا با غلبه بر ترس‌های خود بتواند تصمیمی بگیرد و انتخابی داشته باشد تا به اضطراب کمتری دچار شود. بنابراین می‌توان گفت فلسفه و هدف درمان اگزیستانسیال پایان دادن به ترس‌های ناشناخته است یا یافتن پاسخی درست برای سؤال‌های گیج‌کننده و اضطراب‌آور به‌حساب می‌آید.
در این مطلب قصد داریم به بیان ابعاد مختلف سبک درمانی اگزیستانسیالیست و شیوه گروه درمانی بپردازیم و این رویکرد را از منظر روانشناس برجسته «اروین یالوم» بررسی کنیم.
فهرست مطالب
سبک درمانی اگزیستانسیالیست چیست و برای کدام بیماران روش کاربردی خواهد بود؟
روان درمانی اگزیستانسیال که با نام‌های «درمان وجودی» یا «هستی‌گرا درمانی» نیز معرفی میشود نوعی رویکرد درمانی است که معتقد است تمام تضادهای درونی یک فرد دراثر مواجه با داده‌های قطعی و عینی هستی شکل می‌گیرد. این سبک درمانی که حقیقت را یک امر ارتباطی می‌داند از دیدگاه «اروین یالوم» دارای بدنه اصلی غیرقابل اجتناب مرگ، غیر قابل انکار بودن مسئولیت‌های آن، انزوای وجودی و درنهایت بدون معنی است. این چهار مورد که با عنوان دلواپسی‌های غایی نیز شناخته می‌شوند، در برخی مکاتب به چهار بعد فیزیکی، اجتماعی، شخصی و معنوی وجودی انسان اشاره می‌کند.
مفهوم روانشناسانه اگزیستانسیال بر دلواپسی‌هایی متمرکز است که در هستی وجودی انسان ریشه دارد. این دلواپسی‌ها و نگرانی‌ها می‌تواند نیروها، ترس‌های ناخودآگاه یا انگیزه‌هایی باشد که همواره در درون انسان در کشمکش و مقابله هستند. سبک درمانی اگزیستانسیالیست کمک می‌کند فرد مراجع تمام نگرانی‌های روزمره خود را یا تمام تفکرات عمیق و اضطراب‌آلود خود را کنار بزند و با آن‌ها مقابله درستی داشته باشد. بنابراین این رویکرد درمانی پویا با تمرکز بر دلواپسی‌های منشأ گرفته از هستی و با رویکرد روانکاوانه با فرض اینکه تمام نیروهای ناخودآگاه بر عملکرد خودآگاه تأثیر می‌گذارد به درمان بیماران می‌پردازد.
این سبک درمانی برای تمام افرادی که به دلواپسی‌ها و نگرانی‌های عمیق گفتار هستند مؤثر واقع می‌گردد. اروین یالوم به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین چهره‌های معاصر این رویکرد درمانی، به پتانسیل گسترده سبک درمانی اگزیستانسیالیست در فضای گروهی معتقد است. در این فرآیند درمانی، درمانگر انسان‌گرا با تلاش می‌تواند دنیای تجربی بیمار را درک نماید و او را به بهبودی امیدوار کند. اغلب بیمارانی که به شیوه درمان وجودی روی می‌آورند با ترس از مرگ یا کنجکاوی به این پدیده روبه‌رو شده‌اند و تمام ذهن و آگاهی آن‌ها تحت تأثیر قرار گرفته است، بنابراین این افکار تمام زندگی بیمار را تسخیر کرده است وکنترل زندگی او را به‌دست گرفته است.
چگونه سبک درمانی اگزیستانسیالیست در روان مراجعین تأثیر می‌گذارد؟
اغلب مشکلات بهداشت روانی و رفتاری مانند افسردگی، اضطراب، اعتیاد به مواد مخدر یا الکل، استرس پس از وقوع حادثه، آزار جنسی، خشونت بین فردی و… با بهره‌گیری از رویکرد درمانی اگزیستانسیالیست درمان می‌شوند. مهمترین تلاشی که درمانگر اگزیستانسیال در این سبک درمانی به مراجعین می‌نماید این است که کمک کند آن‌ها از اضطراف فرار نکنند، آزادی انتخاب داشته باشند و مسئولیت انتخاب‌های خود را برعهده بگیرند. بیماران در این روند درمانی می‌آموزند تا اصیل زندگی کنند، به زندگی خود معنا ببخشند و کمتر به سطحی نگری دچار باشند.
درمانگر در سبک درمانی اگزیستانسیالیست با ایجاد خودآگاهی برای مراجع و بالا بردن درک او از شخصیت وجودی خودش، کمک می‌نماید تا بیمار به خود احترام گذارد و انگیزه لازم برای ادامه زندگی را افزایش دهد. درک این موضوع که هر انسان مسئول ایجاد بهبودی برای خود است به مراجعین کمک می‌کند تا روند درمان مؤثرتری را داشته باشند و سریع‌تر به بهبودی دست‌یابند. این رویکرد درمانی برای اشخاصی که به فکر خودکشی هستند یا افرادی که در مرحله‌ای از گذار در زندگی قرار دارند بسیار اثربخش است.
روش‌شناسی سبک درمانی اگزیستانسیالیست و سبک‌های متنوع آن در روانشناسی
در سبک درمانی اگزیستانسیالیست هر شخص به‌عنوان یک فرد مجزا درنظر گرفته میشود چراکه باتوجه به ماهیت درمان وجودی، غیرممکن است که دلیلی واحد برای ناراحتی روانی وجود داشته باشد. هدف درمانگر اگزیستانسیال در این فرآیند درمانی این است تا با کاهش پریشانی‌ها به مراجع‌کننده بیاموزد که چگونه با چالش‌های اجتناب‌ناپذیر مواجه شود و زندگی بهتر، معنادارتر و کامل‌تری را برای خود و دیگران ایجاد کند. در این رویکرد درمانی درمانگر به بیمار اجازه می‌دهد نگرانی‌ها و اضطراب‌های روزانه خود را دسته‌بندی کند و موقعیت خود را در جهان هستی پیدا نماید. به‌این ترتیب فرد می‌تواند دلواپسی‌های نهایی خود را درک کند.
این دلواپسی‌ها که به چهار دسته مرگ، تنهایی، پوچی و آزادی طبقه‌بندی می‌شوند هرکدام رویکرد متفاوتی در درمان را به خود اختصاص می‌دهند. این ناهنجاری‌های روانی سبب ایجاد مقابله نادرست با ترس‌ها و اضطراب‌ها می‌گردد بنابراین باید با شیوه‌ها و روش‌های متفاوتی درمان شوند. چراکه درمانگران اگزیستانسیال برای درمان ابتدا باید دلیل ترس بیماران را شناسایی کنند. در ادامه به بررسی هرکدام از این دلواپسی‌های غایی و روش درمان آن‌ها می‌پردازیم. همچنین شما اساتید گرانقدر و دانشجویان عزیز علاوه‌بر مطالعه این مطلب می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر «پکیج الماس» بنیاد روانکال را تهیه و مجموعه تصویری اروین یالوم را در آن مشاهده نمایید. این پکیج که شامل تمام مباحث آموزش روانشناسی میشود، اطلاعات جامع و کاملی در اختیار شما قرار خواهد داد.
درمان اضطراب از مرگ
ترس از مرگ یکی از انواع نگرانی‌ها یا احساسات سالم در درون هر فرد به‌حساب می‌آید. همه ما انسان‌ها این احساس را در زندگی تجربه کرده‌ایم، این احساس ترس کمک می‌کند تا امید به زندگی در ما بیدار شود! درنتیجه هرکدام از ما به اهمیت زندگی پی می‌بریم و درصدد حفظ و برقراری امنیت بیشتر برای زندگی خود از خطرات هستیم. گاهی در برخی از افراد ترس از مرگ علاوه‌بر داشتن مزیت و فواید بسیار زیاد، ممکن است از کنترل خارج گردد و تبدیل به ترسی بزرگ یا فوبیا گردد. در درمان ترس از مرگ، درمانگر ابتدا به شناسایی ریشه اضطراب می‌پردازد، چراکه این اضطراب به دلایل متفاوتی بروز پیدا می‌کند.
به‌طورکلی اضطراب ابتلا به بیماری، اختلالات اضطرابی و افسردگی می‌تواند دلایلی باشد تا انسانی به ترس از مرگ دچار شود. همچنین ممکن است رفتار یک فرد در زندگی و عدم لذت از زندگی می‌تواند اسباب ترس از نیستی را در انسان بیدار کند. درمانگر در سبک درمانی اگزیستانسیالیست بعد از شناسایی دلیل ترس با انجام راه‌کارهایی، به مراجع کمک می‌کند تا با معنا دادن به زندگی خود او تشویق شود تا از فرصت‌های خود به درستی استفاده کند و از نعمت‌های ارزشمند زندگی بهره کافی ببرد. درمانگر با بیان این اصل که از مرگ گریزی نیست و این اتفاق در زمانی نامعلوم برای هرکدام از ما خواهد افتاد به بیمار کمک می‌کند تا درکی عمیق از مرگ داشته باشد بدون آنکه در این فهوم غرق شود.
درمان اضطراب تنهایی
فرقی ندارد بیمار زن باشد یا مرد و یا اینکه چه سن و سالی داشته باشد، به‌طورکلی ترس از تنهایی در طول تاریخ بشریت به‌عنوان بزرگترین ترس انسان شناخته شده است. اما این ترس به دو شکل معنا میشود، صورت اول زمانی است که انسان در مکانی تنها میشود و صورت دوم زمانی است که انسان با تجربه مرگ عزیزان و نزدیکان خود نگرانی و اضطراب تنها شدن به او هجوم می‌آورد. باتوجه به اینکه انسان موجودی اجتماعی است پس ترس او از تنهایی یک واکنش طبیعی قلمداد میشود، بنابراین می‌تواند این ترس به بزرگترین ترس یک فرد تبدیل شود.
درمانگران سبک اگزیستانسیال معتقدند ممکن است اضطراب تنهایی ریشه در کودکی یک فرد داشته باشد. چراکه کودکان نیاز به ابراز علاقه و محبت ازسوی اطرافیان خصوصاً والدین دارند، اگر این احساس کودک در خانواده برطرف نگردد، کودک احساس تنهایی می‌کند و این احساس ناخوشایند علاوه‌بر سلب اعتمادبه‌نفس از او سبب پایین آمدن عزت نفس و ایجاد اضطراب تنهایی در کودک خواهد بود. نبود اعتمادبه‌نفس نیز منجر به عدم توانایی ایجاد ارتباط با جامعه و اطرافیان می‌گردد. این حس ناخوشایند باید درمان شود چراکه ذات و ماهیت هر انسان به مورد تأیید قرار گرفتن او ازسوی دیگران بستگی دارد و اگر فردی ترس از تنهایی داشته باشد قطعاً به سمت نیستی گرایش پیدا می‌کند.
در فرایند درمان ترس از تنهایی در جلسات مشاوره و روان درمانی، درمانگر کمک می‌کند تا بیمار با تنهایی مواجه شود. این اقدام مخاطره‌آمیز در ابتدا ممکن است در بیمار ایجاد اضطراب کند اما درنهایت رشد فردی او را تسریع می‌بخشد. در این روند درمانی بیمار یادمی‌گیرد از هرچه بیشتر می‌ترسد با آن مواجه شود، درتنهایی خود غوطه‌ور شود و درنهایت ذهن خود را خالی نماید. درمانگر اگزیستانسیال به بیمار یادآوری می‌کند تنهایی بخشی از هستی است که باید با آن روبه‌رو شویم و گریزی از آن نداریم. سپس به بیمار می‌آموزد تا با انجام راه‌کارهای مؤثری در تنهایی خود آرام گیرد. پکیج کامل متد قفل گشایی ناخودآگاه همراه با جلسات درمان، مبحث کاملی در زمینه آموزش‌های مربوط به تشخیص و کنترل اضطراب درمانجویان ارائه نموده است که پیشنهاد می‌کنیم علاقمندان از این پکیج خریداری و بهره‌مند شوند.
درمان اضطراب از پوچی
پایین بودن عزت نفس در افراد سبب ایجاد احساس پوچی و سپس افسردگی خواهد شد. در درمان جدایی از اضطراب پوچی و این احساس ناخوشایند درمانگر ابتدا به کنکاش در ایجاد و علل بروز این پدیده می‌پردازد. سپس با ایجاد تغییر در سبک زندگی مراجع و ایجاد تغییر در نوع نگرش و بینش او به تغییر زندگی وی می‌پردازد. در فرآیند درمانی اگزیستانسیالیست درمانگر از بیمار می‌خواهد در دل و ذهن خود زمینه را برای هر تغییر آماده نماید. چراکه احساس پوچی به دلیل وجود افکار منفی و احساس بدبینی در ذهن فرد ایجاد میشود. درنتیجه درمانگر می‌خواهد تا بیمار به افکار و ذهنیات منفی خود پایان دهد و در آن‌ها تغییر ایجاد کند.
درمان اضطراب از آزادی
منظور از اضطراب از آزادی، مسئولیت و وظیفه‌ای است که هر فرد به دلیل آزاد بودن در تصمیمات زندگی و آینده خود می‌تواند داشته باشد. آزادی دارای ماهیت مطلوبی است اما گاهی ممکن است سبب بروز اضطراب در فرد گردد، چراکه فرد را در اتخاذ تصمیمات مهم در زندگی دچار اضطراب می‌کند. اضطراب ناشی از آزادی گاهی ممکن است اضطراب ناشی از تنهایی را نیز تشدید کند. در سبک درمانی اگزیستانسیالیست به بیمارانی که به اضطراب از آزادی دچار هستند بدون مصرف دارو با درون اندیشی و اکتشاف فلسفی و همچنین با گسترش آگاهی و اطلاعات کمک می‌کنند تا به ترس خود غلبه نماید. درمانگر در این فرایند درمانی به مراجع کمک می‌کند تا شرایط انسانی خود را بپذیرد و بدون ترس و نگرانی تصمیمات مهم آینده را عملی نماید.
تأثیر سبک درمانی اگزیستانسیالیست در روابط زوجین؟
ازدواج مهمترین رویداد در زندگی هر انسان محسوب میشود که شکست یا موفقیت هریک از زوجین در آن می‌تواند برای هرکدام سرنوشت‌ساز باشد. خانواده به‌عنوان اولین نهاد اجتماعی تشکیل شده از زن، مرد و فرزندان ممکن است با بسیاری از ناسازگاری‌ها یا از هم‌پاشیدگی‌ها روبه‌رو گردد.
تمام این مشکلات و ناهنجاری‌های خانوادگی می‌تواند علاوه‌بر ایجاد نارضایتی‌های زناشویی سبب بروز اضطراب‌هایی ازجمله ترس از تنهایی، اضطراب جدایی یا اضطراب ابتلا به پوچی شود. در بین تمام این مسائل، ترس از تنهایی درصورت جدایی و ایجاد تعارضات زناشویی از همه پررنگ‌تر و مشکل‌زاتر محسوب میشود.
یک خانواده درصورتی از عملکردی سالم برخوردار است که زوجین بتوانند انتظارات یکدیگر را برآورده نمایند و در کنار هم به آرامش برسند. رضایت از زندگی زناشویی و زندگی مشترک احساسی از خشنودی را برای زوجین به‌همراه دارد. در فرآیند درمانی اگزیستانسیالیست، درمانگر طی مراحل زیر به زوجین کمک می‌کند تا با واقعیت روبه‌رو شوند، آن را بپذیرند و روابط بین فردی را بهبود بخشند. «پکیج کامل متد قفل گشایی ناخوداگاه همراه با جلسات درمان» ارائه شده توسط بنیاد روانکال، اطلاعات کاملی درخصوص این تکنیک علم روانشناسی در اختیار علاقمندان قرار می‌دهد. در این پکیج نحوه شناسایی مکانیسم‌های مخرب و جلسه مشاوره درمانجوی درآستانه طلاق می‌تواند اطلاعات کاملی به روانشناسان گرانقدر و اساتید محترم در این زمینه ارائه دهد.
- آشنایی زوجین با رویکرد وجودی و بررسی فرضیه‌ها و باورهای اساسی فرد که سبب هدایت افکار و عملکرد آنان میشود.
- آشنایی زوجین با مفهوم آگاهی، مسئولیت‌پذیری، آزادی و کنترل درونی یا بیرونی و اینکه هرکدام در قبال احساس دیگری مسئول است.
- کمک به آن‌ها در پذیرش موقعیت کنونی و این موضوع که وقایع گذشته را پشت سرگذاشته‌اند.
- آموزش درک این موضوع که زندگی بی‌انصاف و ستمگر است و درنهایت از پذیرفتن برخی رنج‌ها گریزی نیست.
- آموزش این اصل که مسئولیت زندگی شما با خودتان است هرچقدر هم از دیگران حمایت یا راهنمایی گرفته باشید.
- کمک به زوجین در درک این موضوع که هرچقدر بداقبالی داشته باشید منش و رفتار شما تعیین‌کننده چگونگی پاسخگویی به کاستیها به‌شمار می‌آید.
- انجام تمرین‌هایی جهت کاهش احساس گناه و اضطراب‌های اگزیستانسیالیسمی و استفاده از آن به‌عنوان نجوای درونی جهت رسیدن به آرزوهای فردی.
- مواجه نمودن زوجین با تنهایی و گفتگو پیرامون موضوع تنهایی اگزیستانسیال و متعهد کردن او به انجام کارهایی با قدرت ارادی.
- مواجه نمودن زوجین با معنی و مفهوم زندگی و ارزش‌های آن، مرگ، نیستی و فقدان و پیامدهای بالینی آن.
- ایجاد تهعدی قوی در زوجین جهت پایبندی به توافقات و تعهدات ازطریق رابطه عمیق و موفق عاطفی.
انواع اصلی سبک درمانی اگزیستانسیالیست
هدف درمانگران سبک درمان وجودی یا اگزیستانسیالیست این است که افراد با تکیه بر منابع مورد اعتماد و بدون توجه به اتفاقات گذشته و براساس احتمالات کنونی، انتخاب‌ها و برنامه‌های خود را اجرا نماید. در این پروسه درمانی، درمانگران از مراجع می‌خواهند با تجربه و درس از موضوعات و مسائلی که در گذشته اتفاق افتاده است و با به‌کارگیری خلاقیت، عشق، تجربیات غنی و… برای عملکرد آینده خود تصمیم بگیرند. درمانگران با هدف کمک به بیماران و رها نمودن آن‌ها از اضطراب‌ها، ترس‌ها و فروپاشی‌ها فکر و عمل کنند. درمان وجودی بر نگرانی‌های خاصی تمرکز دارد که در وجود فرد ریشه پیدا کرده است و درنهایت می‌تواند با تکیه بر چهار اصل اساسی گفته شده معنای زندگی خود را پیدا نمایند.
در کنار تمام شیوه‌ها و رویکردهای درمانی سبک درمانی اگزیستانسیالیست، گروه درمانی وجودی با اثربخشی بسیار بالایی مواجه شده است. یالوم معتقد است گروه درمانی وجودی، ابزار قدرتمندی برای کمک به اعضای گروه محسوب میشود. این رویکرد درمانی با تمرکز بر مسئولیت‌پذیری و تقویت روابط مثبت بین فردی کمک می‌کند، مراجعین با معنای واقعی زندگی روبه‌رو شوند و زندگی اصیل، پر از احترام و همراه با انگیزه داشته باشند. چراکه یالوم معتقد است افراد در جمع و در حضور دیگر افراد احساس وجود می‌کنند و با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. گروه درمانی وجودی که اغلب در درمان بیمارانی که با سوء مصرف مواد دست‌به‌گریبان هستند با سه هدف اصلی انجام می‌گیرد عبارتند از:
- اعضاء به صداقت و روراستی با خود تشویق می‌شوند.
- دیدگاه اعضای گروه نسبت به خود و دنیای پیرامونشان وسیع‌تر میشود.
- آن انگیزه و دیدگاهی که به زندگی کنونی و زندگی آینده مراجعین معنا می‌بخشد تشخیص داده میشود.
علل تفاوت سبک‌ها و بهترین‌ها درحوزه تخصصی سبک درمانی اگزیستانسیالیست
انسان‌ها همواره در حال تفکر درخصوص مسائل مختلف و یافتن معنای واقعی زندگی یا انتخاب‌های خودشان هستند. همچنین همه ما سؤال‌های بیشماری از جهان پیرامون خود داریم و مدام در حال کاوش و دریافت پاسخ برای سؤالات خودمان هستیم. در علم روانشناسی و سبک درمانی اگزیستانسیالیست، به چگونگی تأثیر این پرسش‌های فلسفی بر روان و رفتار انسان‌ها و بررسی جریان زندگی روزمره در پس این اتفاقات پرداخته میشود. این سؤالات و ابهامات از جهان هستی تمام ناشدنی هستند به‌طوری که حتی دانشمندان و فلاسفه بزرگ گاهی پاسخی برای آن‌ها ندارند.
اگر فردی در جهان هستی از درد، فقدان، افسردگی و… رنج برد مطمئناً پاسخی حزن‌آور و ناامید کننده به این سؤالات هستی خواهد داشت. چراکه پاسخ هر انسان به این سری از سؤالات روانشناسی منعکس‌کننده وضعیت ذهنی یا روانی او محسوب میشود. باتوجه به اینکه افکار، احساسات، عملکردها، شرایط حیات و… در تمام انسان‌ها متغیر است درنتیجه میزان غم، رنج و دلواپسی هرکدام با دیگری متفاوت است. بنابراین باید سبک‌های متفاوتی جهت درمان با رویکرد درمان وجودی برای هر انسان یا مراجع به‌کار برد تا بهبودی حاصل گردد.
بهترین شیوه در حوزه درمانی اگزیستانسیال مواجه نمودن بیمار با اضطراب‌ها و رنج‌هایش محسوب میشود. چراکه اغلب روانشناسان معتقدند به این ترتیب اضطراب به حد معقول و منطقی خودش می‌رسد و درنتیجه بهبودی بیمار، سرزندگی و آگاهی او میسر می‌گردد. این رویکرد که بر معنای زندگی و هدف انسان‌ها متمرکز است، آن‌ها را با این حقیقت روبه‌رو می‌کند که خود مسئول دستاوردهای زندگی خود هستند.
روش‌های تشخیص در سبک درمانی اگزیستانسیالیست
در فرآیند درمانی اگزیستانسیالیست، تمام هدف درمانگر درگیر شدن مراجع با مسائل عاطفی، پذیرش مسئولیت و درنهایت اتخاذ تصمیم درست است. بیمارانی که قصد دارند با این سبک، روند درمانی خود را پیگیری نمایند، توسط روانشناس باتجربه با ترس‌های خود روبه‌رو می‌شوند و آن‌ها را می‌پذیرند و سپس مهارت‌های لازم برای غلبه براین ترس‌ها و طریق عمل به آن‌ها را یاد می‌گیرند. زمانی که انسان کنترل مسیر زندگی خود را در دست گرفت مشخص میشود که درمانگر شیوه صحیحی برای درمان او انتخاب کرده است و مراجع در مسیر درست قرار گرفته است.
درمانگر در مسیر درمان کمک می‌کند تا بیمار احساس ناامیدی یا بی‌معنا بودن زندگی را رها کند و در مسیر رشد و تعالی قرار گیرد. برای این که درمانگر بخواهد ترس‌ها، دلواپسی‌ها یا اضطراب‌های بیمار را ریشه‌کن کند باید بهترین و مناسب‌ترین شیوه درمانی را برای او انتخاب کند. همانطور که می‌دانید هر انسان باتوجه به اضطرابی که دارد با شیوه مشخصی روند درمانی اگزیستانسیال خود را آغاز و طی نماید. به‌طورکلی تأکید درمانگران بر عبور مراجع از گذشته خود است و تنها از او می‌خواهد با گذشته‌نگری پیامدهای انتخاب‌ها و باورهای خود را که منجر به انجام عملی شده است را درک کند. با درک این مسئله مراجع می‌تواند خود را از موانع موجود رها کند و به این توانایی می‌رسند که واقعاً از بند اضطراب آزاد شده است.
تأثیرگذارترین شیوه سبک درمانی اگزیستانسالیست کدام است؟
یالوم معتقد است بدون اضطراب نه می‌توان زندگی کرد و نه می‌توان با ترس‌هایی مانند مرگ مواجه شد. در این روند درمانی وظیفه درمانگر اگزیستانسیال این است که اضطراب بیمار را به سطح قابل‌قبولی برساند و از آن برای بهبود عملکرد، انگیزه بیشتر و افزایش سطح آگاهی او استفاده کند. درمانگران در درمان اضطراب مرگ، تنهایی، پوچی یا آزادی با هدف ایجاد عشق، بالا بردن خلاقیت، اصالت و اراده علاوه‌بر اینکه می‌توانند جلسات فردی و خصوصی برای درمانگر برگذار کنند می‌توانند درمان گروهی را نیز برای درمانجویان اجرا نمایند. در تمام سبک‌های درمانی اگزیستانسیالیست چه به‌صورت فردی و چه به‌صورت گروهی ظرفیت خودآگاهی مراجعین بالا می‌رود و مراجع به‌عنوان موجودی آزاد مسئولیت‌پذیری را فرامی‌گیرد.
هر فرد هویت منحصربه‌فردی دارد و تنها ازطریق روابط با دیگران می‌تواند به شناخت آن برسد، خود را بازآفرینی کند و معنای زندگی را درک کند؛ بنابراین در درمان وجودی به سبک گروهی، مراجعین به‌صورت مؤثری روند بهبودی خود را طی می‌کنند. در گروه درمانی، فردی که درگیر اضطراب‌ها، ترس‌ها و دلواپسی‌ها شده و یا احساس پوچی می‌کند احساس تنهایی نمی‌کند و مشاهده خواهد کرد دیگران هم با همین مشکلات دست‌به‌گریبان هستند. افراد گروه در کنار هم می‌خندند، گریه می‌کنند، تجربه می‌کنند و انگیزه بیشتری برای تغییر در خود ایجاد می‌کنند.
برای بیمارانی که در زندگی با شکست مواجه شده‌اند یا درگیر الکل یا مواد مخدر هستند ، گروه درمانی وجودی مناسب‌ترین سبک درمانی به‌حساب می‌آید. اساتید و روانشناسان محترم می‌توانند برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه گروه درمانی در حوزه روانشناسی، «مجموعه گروه درمانی اروین یالوم» را از بنیاد روانکال تهیه نمایند. در این پکیج اجرای چهار بخش از جلسات گروهی در طول یک دروه درمانی و تغییر مدل درمان باتوجه به درمان گروهی موجود است. مطالعه این پکیج می‌تواند اطلاعات کامل و مناسبی در زمینه این شاخه از علم روانشناسی اختیار علاقمندان قرار دهد.
تفسیر سبک درمانی اگزیستانسیالیست از منظر دکتر اروین یالوم
اروین یالوم معتقد است انسان موجودی در جهان است با نیازهای بیولوژیکی، اجتماعی و روانی که به‌صورت فیزیکی با دنیای پیرامون خود و دیگران ارتباط برقرار می‌کند. همچنین یالوم می‌گوید هر فرد دارای ارزش نماد، قضاوت و تخیل است و با استفاده از این ابزار به زندگی خود معنا می‌بخشد. تئوری دکتر اروین یالوم در سبک درمانی اگزیستانسیال، با استفاده از تجربه رویکردهای متفاوت از مکاتب مختلف شکل گرفت. دکتر یالوم برای درمان هر بیمار رویکرد و شیوه مخصوص به او را ابداع و اجرا نمود.
روان درمانی وجودی دکتر یالوم دارای نکات برجسته‌ای است که این روانشناس با تکیه بر آن به بهبودی بیماران کمک می‌نماید. این نکات در ادامه بررسی می‌شوند.
از تشخیص بپرهیزد
یالوم معتقد است در درمان اختلالات خفیف، تشخیص هیچ سودی ندارد؛ چراکه روان درمانی یعنی روند آشکارسازی تدریجی در طی فرآیند درمان؛ به‌این ترتیب درمانگر به‌طور کامل می‌تواند بیمار را بشناسد. اما تشخیص دید محدودی از بیمار به درمانگر ارائه می‌کند و از توانایی برقراری ارتباط انسانی جلوگیری می‌کند.
بیمار را درگیرد درمان کنید و از او حمایت نمایید
اغلب مراجعین با ایجاد ارتباط صمیمانه بیگانه هستند و به همین علت به روانشناس مراجعه می‌کنند. این افراد از صمیمیت می‌هراسند و تصور می‌کنند بخش‌هایی از وجود آن‌ها غیرقابل پذیرش و زننده است. کمک درمانگر به این افراد این است که تمام ابعادی وجودی‌شان را برای درمانگر آشکار کنند و ببینند که از سوی درمانگر پذیرفته می‌شوند.
همدلی را آموزش دهید
اگر درمانگر با همان نگاه مراجع به دنیا نگاه کند، به درستی به دنیای او وارد میشود و می‌تواند مراحل درمان را با قدرت پیش‌برد. درمانگر با بررسی گذشته می‌تواند زنجیره علت‌ها را بیابد و همدلی بیشتری با بیمار داشته باشد. همچنین با تکیه بر افکار اکنون بیمار، علاوه‌بر همدلی بیشتر می‌تواند سرچشمه اصلی نیروی درمان را در او روشن کند.
درمان را از خود آغاز کنید
زمانی که درمانگر خود را الگو قرار می‌دهد می‌تواند راه را به بیمار نشان دهد. درمانگر اگر با نیمه تاریک وجودی خود آشنا باشد می‌تواند با تمام آرزوها و تکانه‌های بشری همدلی کند.
بیمار را به خود افشاگری تشویق کنید
خود افشاگری از نکات مهم در روان درمانی به‌حساب می‌آید؛ هیچ بیماری بدون انجام افشا گری بهبود نمی‌یابد. درمانگر می‌تواند با ایجاد یک محیط امن، بالا بردن حس اعتماد و کاوش در رؤیاها و تخیلات بیمار او را تشویق به خود افشاگری نماید.
صحبت درباره مرگ را فراموش نکنید
هراس از مرگ در تمام مراحل زندگی به سراغ همه ما می‌آید و ما انسان‌ها در برابر آن شروع به دفاع می‌کنیم. باتوجه به اینکه انسان نمی‌تواند این هراس را از ذهن خود خارج کند، بهتر است درمانگر با بیان این موضوع که مرگ در سرنوشت همه ما قرار دارد و مرگ و زندگی به هم پیوسته هستند، به مراجع کمک می‌کند تا آن را نادیده نگیرد و بپذیرد.
از معنای زندگی صحبت کنید
اغلب بیماران به دلیل نگرانی در معنای زندگی به درمانگر مراجعه می‌کنند. در اصل همه ما انسان‌ها برای یافتن معنای زندگی در جهانی تهی از معنا زندگی می‌کنیم. جستجوی انسان به دنبال معنای زندگی، او را به بحران عمیقی دچار می‌کند. یکی از مهمترین وظایف درمانگر ایجاد یا ابداع معنایی است که تکیه‌گاه محکمی برای زندگی باشد. بهتر است در جلسات درمان با بیان انگیزه‌ها و اهداف بشریت معنای زندگی را برای مراجع روشن نمایید.
از آزادی سخن بگویید
ارتباط بین آزادی و اضطراب به راحتی قابل درک نیست، چراکه آزادی با معنای مثبتی اجین شده است. اما آزادی روی تاریکی نیز دارد، آزادی پدیده پیچیده‌ای است که سبب بروز اضطراب می‌گردد و می‌تواند احساسا سردرگمی برای انسان پدید آورد.
کمک به مراجع برای پذیرش مسئولیت
انسان باید درک کند که مشکلات او حاصل بخت بد، بی‌عدالتی‌های اجتماعی، اعمال دیگران و… نیست، چراکه مسائل هر فرد به دلیل وجود اتفاقاتی است که در حیطه کنترل او قرار دارند. به این ترتیب با پذیرش مسئولیت مشکلات خود می‌تواند از ناسازگاری‌های زندگی اظهار تأسف کند و و روشی جهت مدارا با آن‌ها بیابد. بیماری که مسئولیت‌پذیری را آموخته باشد می‌تواند درک کند در پریشانی و اندوه خود سهم دارد. زمانی که انسان نقش خود در گرفتاری‌های زندگی را شناخت، متوجه میشود که تنها خود او می‌تواند قدرت تغییر و تحول موقعیت خویش را دارد.
به جای مراجع تصمیم نگیرید
تصمیم‌گیری به‌عنوان یک شاه‌راه برای ورود به سبک درمان اگزیستانسیالیست محسوب میشود که می‌تواند بیمار را به مسئولیت‌پذیری، انتخاب، آزادی و… برساند. اما تصمیم‌گیری بر اضطراب آزادی دامن می‌زند، به‌همین علت بسیاری از افراد به دنبال راه‌های پر پیچ‌وخمی هستند تا از تصمیم‌گیری طفره روند. چراکه تصمیم‌گیری سبب میشود بیمار با موقعیتی که برای خود ایجاد کرده روبه‌رو شود و انسان را با محدود بودن راه‌حل‌ها و چاره‌ها آشنا می‌کند؛ گرفتن یک تصمیم انسان را از دیگر چاره‌ها محروم می‌کند.
تأثیر اختلالات روانی بر روی فرد و خانواده فرد مبتلا از منظر سبک درمانی اگزیستانسیالیست
همه ما در زندگی با سناریوهای مختلفی از ترس و اضطراب روبه‌رو می‌شویم و همواره با آن‌ها در حال مقابله هستیم. افکار درهم پیچیده، نشخوارهای ذهنی، تصورات منفی و… همه‌وهمه سبب می‌شوند اضطراب‌ها عمیق‌تر و دلواپسی‌ها ریشه‌دارتر شوند. بنابراین لازم است همه ما با اثرات این افکار مخرب و حالات منفی بر خانواده و اطرافیان خود آشنا شویم تا صدمات کمتری را متوجه آنان نماییم. زندگی با افراد مضطرب که به اختلال افسردگی، استرس پس از سانحه، تجاوز، اعتیاد و… گرفتار شده‌اند بسیار سخت و چالش‌برانگیز است. وجود ترس‌ها و اضطراب‌های گوناگون در محیط خانواده و ایجاد یک جو متشنج، سبب ایجاد استرس برای افراد خانواده خصوصاً کودکان میشود.
همچنین طبق تحقیقات مشاهده شده است در خانواده‌هایی که افراد بیمار همکاری در درمان خود ندارند، اعضای خانواده به مشکلاتی مانند افسردگی دچار می‌شوند. بنابراین وجود اضطراب در هر فردی نقش مخرب و تأثیرگذاری بر شخصیت دیگر اعضای خانواده دارد.
اساتید گرانقدر و روانشناسان محترم برای مطالعه درخصوص اضطراب و پیامدهای آن می‌توانند از «پکیج آموزش عملی ۱۰ متد از ۲۰ درمانگر برتر»، «پکیج کامل درمان شناختی رفتاری به همراه جلسات مشاوره»، «پکیج کامل درمان‌های موج سومی مبتنی بر ذهن آگاهی»، کارگاه و جلسات آموزشی روانکاوان و جلسات روانکاوی با چالش مشکلات عاطفی در روابط استفاده نمایند. در این مجموعه‌ها که توسط بنیاد روانکال ارائه می‌گردد جلسات درمانی برای کنترل اضطراب درمانجو را به‌صورت تئوری و عملی بررسی شده‌اند.
راه‌حل‌های حمایت‌کننده برای بیماران در سبک درمانی اگزیستانسالیست شامل چه مواردی است؟
سبک درمانی اگزیستانسالیست جز با همدلی و حمایت به نتایج صحیحی نمی‌رسد. یالوم معتقد است درمانگران پیرو از این رویکرد با حس همدلانه با مراجعین خود رفتار کنند تا نتایج بهبودی در آن‌ها سریع‌تر حاصل گردد. این حمایت و همدلی باید ازطرف خانواده، دوستان و اطرافیان بیماران نیز درنظر گرفته شود. اگر بیماری از اعتیاد، افسردگی، اضطراب و… رنج می‌برد با حمایت از طرف اطرافیان پاسخ سریع‌تری به فرایند درمانی خود خواهد داد. بهتر است در قدم اول به فرد بیمار نشان دهید که مورد حمایت خانواده است و وجود او برای آن‌ها مهم است. در قدم بعدی سعی نکنید او را تغییر دهید یا نصیحت‌های دلسوزانه به او ارائه دهید، بلکه بیمار را راضی به دریافت درمان ازسوی درمانگر نمایید.
زمانی که بیمار احساس کند از سوی خانواده و دوستان مورد حمایت قرار گرفته است و احساس امنیت کند، با آرامش جلسات مشاوره را قبول می‌کند و خود قدم‌های بعدی را برای تغییر برمی‌دارد. اگر درمانگر تشخیص دهد بیمار شما با گروه درمانی وجودی روند درمانی بهتری خواهد داشت، بیمار شما افراد مشابه خود را می‌بیند و با انگیزه بیشتری به ادامه جلسات خود می‌رود و با اراده قوی ارزش و معنای واقعی به زندگی خود می‌بخشد. «پکیج طرحواره‌های درمانی از دکتر یانگ» یکی از بهترین منابع جهت کسب اطلاعات بیشتر در زمینه اجرای تکنیک‌ها جهت کنترل اضطراب درمانجو است. علاقمندان می‌توانند با تهیه این پکیج از بنیاد روانکال اثرات مثبت طرحواره‌های درمانی بر مراجعین را مطالعه نمایند.
در سبک درمانی اگزیستانسیالیست چه کمک‌های درمانی عمیقی به مراجعین خواهد شد؟
افرادی که تمایل دارند دلیل تعارضات درون‌روانی و تصمیماتی که سبب ایجاد شرایط فعلی آن‌ها شده است را پیدا نمایند می‌توانند از رویکرد درمانی اگزیستانسیالیست بهره‌مند شوند. این سبک درمانی که طیف وسیعی از مسائل مربوط به بهداشت روانی و رفتاری مانند افسردگی، وابستگی به مواد، اضطراب، استرس پس از تعرض یا حادثه و… را برطرف می‌نماید، به مراجعین و بیماران کمک می‌کند تا به زندگی خود معنا دهند و ارزش‌های واقعی آن را درک کنند. همچنین این افراد برای شخصیت خود احترام بیشتری قائل می‌شوند و انگیزه مضاعفی برای رویارویی با ناهمواری‌های زندگی پیدا می‌کنند.
یکی از کمک‌های مهم و عمیقی که درمانگران در رویکرد درمان وجودی به مراجعین می‌کنند، آموزش تفکر و رفتار مسئولانه و مقابله با افکار منفی درونی به جای نیروهای بیرونی مانند مشکلات اجتماعی است. همچنین پرورش خلاقیت، عشق، اصالت و راده آزاد ازجمله نکات مهمی است که درمانگر به بیماران ارائه می‌دهد تا آن‌ها به سمت تحولی مثبت هدایت گردند. به‌این ترتیب مراجعین یادمی‌گیرند تصمیمات آگاهانه‌تری در نحوه زندگی با تکیه بر خلاقیت و عشق بگیرند.
خلاصه و جمع بندی
انسان موجودی است که همیشه به دنبال معنا و هدف برای زندگی است و همواره سؤالاتی مانند «معنا و مفهوم این زندگی چیست؟»، «چرا ما به این دنیا آمده‌ایم؟» و «چرا من در این زندگی هستم؟» را از خود می‌پرسد. به همین علت انسان باید به رشد فردی برسد تا جوابی برای این سؤالات پیدا کند، معنای زندگی را درک کند و ارزش‌های خود را پیدا نماید. باتوجه به اینکه اضطراب‌ها، رنج‌ها، استرس‌ها، دلواپسی‌ها و… هیچگاه تمام نمی‌شوند و همیشه و در همه حال همراه انسان هستند، باید راه‌حلی وجود داشت باشد تا انسان را از قعر این افکار منفی بیرون آورد و انگیزه زندگی به او ببخشد.
سبک درمانی اگزیستانسالیست با نگاهی واقع‌بینانه به این اضطراب‌ها و نگرانی‌ها سعی می‌نماید به انسان بیاموزد که این مسائل و چالش‌ها هویتی غیرقابل انکار دارند، اما فرد می‌تواند ترس‌های ناخودآگاه را کنار زند و با غلبه درست بر افکار منفی برای زندگی خویش معنا و هدف ایجاد کند. این دلواپسی‌های غایی و نیروهای ناخودآگاه در چهار دسته اضطراب از مرگ، تنهایی، پوچی و آزادی دسته‌بندی می‌شوند که هرکدام با رویکرد خاصی از سبک اگزیستانسیال درمان می‌شوند. در این مطلب نظر اروین یالوم که ابداع‌کننده سبک درمانی اگزیستانسیالیست بوده است را نیز از ابعاد مختلفی مورد بررسی قرار دادیم. علاقمندان می‌توانند جهت کسب اطلاعات بیشتر در زمینه مباحث اضطراب، تنهایی و ارتباط زوجین که در این مطلب به آن‌ها پرداخته شد، از پکیج‌های تهیه شده در زمینه آموزش روانشناسی که توسط بنیاد روانکال بهره‌مند شوند.
محصول ویژه روانکال
ابر پکیج الماس (غول پیکر آموزشی بنیاد روانکال) – اقساطی پلن نقدی
محصول جدید و ویژه روانکال .........
