اختلال هذیانی

اختلال هذیانی چیست و در بطن روان این بیماران چه می‌گذرد؟

اختلال هذیانی یا Delusional Disorder یک اختلال روانی جدی به‌حساب می‌آید که در مجموعه اختلالات روان‌پریشی جای می‌گیرد. افراد مبتلا به این بیماری واقعیت‌ را نمی‌توانند از تصورات ذهنی خود جدا کنند، آن‌ها باورهای عجیب و سفت و سختی دارند که براساس واقعیت نیستند، اما این موضوع به آن معنی نیست که تمام هذیان‌های آن‌ها غیرواقع‌بینانه است. گاهی هذیان‌های این بیماران می‌تواند موقعیت‌هایی باشد که در زندگی او رخ داده است، به‌عنوان مثال این افراد گاهی تصور می‌کنند فریب‌ خورده‌اند، برعلیه آن‌ها توطئه چینی صورت گرفته است، قصد دارند او را مسموم کنند یا مورد تعقیب قرار گرفته است.  

معمولاً این هذیان‌ها ادراکات غلط از یک موقعیت هستند اما درحقیقت ممکن است این موقعیت ویژه، وجود خارجی نداشته باشد یا بیمار درکی اغراق‌آمیز از آن موقعیت داشته باشد. این دسته از بیماران که زندگی روزمره مختل‌شده‌ای دارند هذیان‌های عجیبی را تجربه می‌کنند و تفسیر نادرست یا غیرواقعی از تجربیات خود دارند و مسائل بسیار ساده را بیش‌ازحد بزرگ می‌کنند. این افراد باوجود اختلال هذیانی که دارند، اغلب روابط اجتماعی محکمی با دیگران برقرار می‌کنند و در ظاهر عملکرد خوبی از خود ارائه می‌دهند. اما آنان چنان درگیر هذیان‌های خود می‌شوند که زندگی عادی خود را به چالش می‌کشند و تأثیرات مخربی بر روابط خود می‌گذارند.

 نشانه‌شناسی اختلال هذیانی بر اساس دی اس ام

در نشانه‌شناسی DSM بیمار مشکوک به اختلال را حداقل به مدت یک ماه تحت نظر قرار می‌دهند، اگر در این مدت یک یا چند هذیان در او مشاهده گردد او را فردی بیمار تلقی می‌کنند. به‌طورکلی ملاک‌های تشخیص اختلال هذیانی در دی اس ام، در ۵ زیرگروه زیر تقسیم‌بندی می‌شوند:

• ملاک A: وجود یک یا چند هذیان که حداقل به مدت یک‌ ماه ادامه داشته باشد.
• ملاک B: بیمار هرگز معیار A اسکیزوفرنی را نداشته باشد.
• ملاک C: اختلالات در عملکردهای روانشناختی و اجتماعی این بیماران محدودتر از دیگر اختلالات روان‌پریشی مانند اسکیزوفرنی است. رفتارهای آشکار عجیب‌ و غریبی از آن‌ها دیده نمی‌شود و تنها تأثیر مستقیم هذیان‌ها زندگی آنان را از حالت عادی خارج می‌کند.
• ملاکD : درصورتی که دوره‌های خلقی بیمار با هذیان‌ها هم‌زمان اتفاق افتد، کل مدت دوره‌های خلقی از کل مدت دوره‌های هذیانی کوتاه‌تر است.
• ملاک E: بیان هذیان‌ها هیچکدام به دلیل مصرف مواد مخدر مانند کوکائین یا بیماری‌هایی مانند آلزایمر نیستند. همچنین این هذیان‌ها با بیماری‌های روانشناختی دیگر مانند نقص جسمانی یا اختلال وسواس فکری_عملی توجیه نمی‌شوند.

نشانه‌شناسی عمومی اختلال هذیانی در بطن فرهنگ عامه جامعه

به عقیده روانپزشک آلمانی «امیل کراپلین» بیماران مبتلا به اختلال هذیانی در جامعه افرادی معقول، منطقی و منظمی هستند. این افراد اغلب می‌توانند معاشرت‌ها و عملکردهای عادی زندگی را ادامه دهند و معمولاً جدا از موضوع هذیان‌های خود رفتارهای آشکار عجیب و غریبی ندارند. این بیماران برخلاف مبتلایان به اختلالات روان‌پریشی ظاهری سالم و طبیعی دارند؛ اما اگر تا حد زیادی درگیر هذیان‌های خود شوند زندگی عادی آن‌ها مختل می‌گردد. به همین علت ممکن است توهمات آزاردهنده به مرور زمان سبب شود آن‌ها نسبت به همکاران و اطرافیانشان مشکوک شوند و برای حفظ امنیت خود برای داشتن عملکردی طبیعی تلاش کنند.

باورهای نادرست بیماران هذیانی آسیب جدی به زندگی آنان و اطرافیانشان وارد می‌کند و این موضوع سبب می‌گردد به مرور زمان آن‌ها افرادی تنها و منزوی گردند.

انواع اصلی اختلال هذیانی

نشانه‌شناسی DSM اختلال هزیانی را به  شش گروه اصلی تقسیم‌بندی نموده است. به‌طورکلی این دسته از بیماران که اغلب در سنین میانسالی قرار دارند، در هرکدام از این شش گروه که قرار گیرند، باورهای بسیار محکمی دارند که واقعیت ندارد. در ادامه مطلب به توضیح انواع اصلی بیماری هذیانی می‌پردازیم اما قبل از آن لازم است «ابر پکیج الماس» را خدمت اساتید گرامی و روانشناسان ارجمند معرفی نماییم. در این پکیج که شامل تمام مباحث آموزش روانشناسی می‌شود به مبحث اختلالات هذیانی نیز پرداخته شده است. این مجموعه هم‌اکنون در وب‌سایت بنیاد روانکال در دسترس همگان قرار دارد.

هذیان خودبزرگ‌بینی

این دسته از بیماران باورهای غلطی دارند و تصور می‌کنند توانمندی‌هایی دارند که دیگران از آن برخوردار نیستند. توجه داشته باشد این نوع از خودبزرگی‌بینی با احساسات افراد خودشیفته کاملاً متفاوت است. به‌عنوان مثال آن‌ها می‌گویند می‌توانند با حیوانات حرف بزنند یا احساس می‌کنند استعدادی خارق‌العاده دارند و یا به کشف بسیار مهمی دست‌یافته‌اند. این بیماران احساس ارزشمندی و قدرت بیش‌از اندازه‌ای دارند و اعتقاد دارند توانایی‌های نهفته‌ای دارند که هنوز شناسایی نشده است. به‌طورکلی این افراد در ظاهر اعتمادبه‌نفس بالایی دارند و ادعاهای آن‌ها هیچ تناسبی با واقعیت‌های زندگی ندارد.

هذیان حسادت

دلیل اصلی این اختلال هذیانی بدبینی فرد بیمار نسبت به شریک عاطفی یا همسر خود محسوب می‌شود. درحقیقت این افراد براساس دلایل غیرواقعی بسیار جدی اعتقاد دارند همسر یا شریک عاطفی‌شان به آن‌ها خیانت می‌کند. این مسئله خود زمینه‌ساز پیامدها و اثرات مخربی در رابطه این افراد می‌گردد و گاهی منجر به انجام رفتارهای خشونت‌آمیز می‌گردد. 

هذیان اروتومانیک

این دسته از بیماران اغلب تصور می‌کنند فرد معروف و مشهوری به آن‌ها علاقمند شده است وهر نشانه‌ای را که این موضوع را رد کند نادیده می‌گیرند. تجربه ثابت کرده است حتی اگر طرف مقابل به‌صورت جدی به این بیماران بگوید هیچ علاقه‌ای وجود ندارد، باز آن‌ها از باور و ادعای خود دست‌ نمی‌کشند. به‌عنوان مثال بیمار تصور می‌کند در یک اجرای تئاتر، فرد هنرپشیه مدام به او نگاه می‌کرده و او را مخاطب صحبت‌های خود قرار داده است.  

هذیان آزار و اذیت

این دسته از بیماران تصور می‌کنند دیگران درحال توطئه‌چینی برعلیه آنان هستند و معتقدند تحت تعقیب قرار گرفته‌اند یا عده‌ای قصد دارند آنان را مسموم کنند یا از آنان کلاهبرداری کنند. ازجمله باورهای رایج در این بیماران این است که دیگران با آسیب‌‌وارد آوردن به آنان قصد دارند آن‌ها را ازبین ببرند، به‌همین علت مدام درحال شکایت‌های مکرر به مراجع قانونی هستند تا توطئه را خاموش کنند.

هذیان جسمی

این گروه از بیماران اختلالات هذیانی درخصوص حواس و توانایی‌های بدنی خود بیان می‌نمایند. آن‌ها معتقدند در اندام‌های داخلی بدن دچار مشکلات حاد شده‌اند یا دارای نقص جسمی یا مشکلات پزشکی هستند. پزشک یا فرد متخصص حتی اگر با سند و مدرک به این بیماران ثابت کند که آن‌ها هیچ مشکل جسمی ندارند، آن‌ها هرگز قبول نمی‌کنند.

هذیان مختلط

اگر بیماری به‌صورت هم‌زمان چند مورد از اختلالات هذیانی را عنوان کرده باشد، او به هذیان مختلط مبتلا شده است. در بسیاری از مواقع در این نوع افراد هذیان حسادت، گزند و آسیب به‌صورت هم‌زمان دیده شده است. 

انواع فرعی اختلال هذیانی

انواع مختلفی از هذیان وجود دارد که یک فرد بیمار می‌تواند آن‌ها را تجربه کند. در این قسمت به بیان انواع فرعی این اختلال می‌پردازیم. این نوع از اختلالات در برخی از بیماران شدید و در برخی دیگر سطحی و خفیف است؛ همچنین ممکن است این اختلالات هذیانی به‌همراه یکی از اختلالات اصلی در یک بیمار وجود داشته باشد.  

• هذیان کنترل: در این نوع از اختلال که از انواع توهم و هذیان به‌شمار می‌آید، بیمار باور دارد توسط نیروهای خارجی تحت کنترل است. به‌عنوان مثال او تصور می‌کند توسط جاسوس‌هایی تحت تعقیب و کنترل قرار گرفته است، بنابراین او هیچ اختیاری از خودش ندارد.
• هذیان فقر: در این نوع هذیان بیمار تصور می‌کند تمام سرمایه خودرا ازدست داده است، به‌عنوان مثال او بیان می‌کند تمام سرمایه‌اش را در بورس ازدست داده، درحالی که اصلاً در بورس سرمایه‌گذاری نکرده است.
• هذیان خودمقصربینی: بیمار در این نوع از اختلال خود را مقصر هر اتفاقی می‌داند به‌عنوان مثال اگر یکی از نزدیکان او بگوید چرا از من خبری نمی‌گیری و اگر برحسب اتفاق او همان روز از دنیا برود، بیمار خودش را مقصر مرگ او می‌داند.
• هذیان نیست‌گرایی: در این شرایط فرد بیمار تصور می‌کند به پوچی مطلق رسیده است؛ در این وضعیت اطرافیان فرد بیمار نباید هذیانات او را تأیید یا انکار کنند و باید او را برای انجام فرآیندهای درمانی آماده کنند.
• هذیان نامعین: این نوع از هذیانات در هیچکدام از حالت‌های هذیانی گفته شده قرار نمی‌گیرد؛ به‌عنوان مثال بیمار بیان می‌کند همه درمورد او صحبت می‌کنند اما او نگران گزند و آسیبی از طرف دیگران نیست، یا از حسادت رنج نمی‌برد.

علل شناسی اختلال هذیانی از منظر تربیتی، فرهنگی، اجتماعی و ژنتیکی

علت ابتلای بیماران به اختلال هذیانی هنوز ناشناخته است، اما بسیاری از پژوهشگران علم روانشناسی معتقدند عوامل مختلفی در توسعه و بروز این اختلال نقش دارند. به‌طورکلی هر عاملی مانند ژنتیک، عوامل بیوشیمیایی، محیط و موقعیت‌های روان‌شناختی در بروز این بیماری می‌تواند نقش داشته باشد.

• علل ژنتیکی: اختلال هذیانی در بین افرادی که یکی از اعضای خانواده‌شان به بیماری‌هایی مانند اسکیزوفرنی یا اختلال هزیانی مبتلا بوده‌اند بیشتر دیده شده است. بنابراین براساس این یافته‌ها احتمال درگیری ژن‌ها به این اختلال قوت می‌گیرد. برخی از پژوهشگران معتقدند زمینه ژنتیکی ابتلا به این اختلال مانند دیگر اختلالات روانی از والدین به کودکان انتقال می‌یابد.
• علل زیستی: با بررسی ارتباط میان اولین نشانه از اختلال هذیانی و اختلال در بخش‌هایی از کورتکس مغز توسط محققین، مشخص گردیده است اگر نواحی از مغز که مربوط به ادراک و تفکر است عملکرد عادی نداشته باشند ممکن است در فرد نشانه‌هایی از این اختلال آشکار گردد.
• علل محیطی: استرس بیش‌از اندازه، اضطراب، سوء مصرف مواد مخدر، الکل، وضعیت اقتصادی پایین اجتماعی، مهاجرت، مورد آزار و اذیت قرارگرفتن، نقص‌های جسمانی و… می‌تواند از دلایل ابتلا افراد به اختلال هذیانی باشند.
• علل روان‌شناختی: برخی از متخصصین در علم روانشناسی معتقدند در کنار فعل ‌و انفعالات عصبی و شیمیایی برخی سازوکارهای روان‌شناختی نیز در بروز این اختلال نقش دارند. به‌عنوان مثال افرادی که هذیان بزرگ‌منشی دارند، اغلب به‌صورت افراطی از مکانیسم‎های دفاعی واکنش وارونه جهت پوشاندن عیوب درونی خود استفاده می‌کنند. همچنین مکانیسم‌هایی مانند انکار و فرافکنی در مبتلایان به اختلال هذیانی نسبت به دیگر افراد بیشتر دیده شده است.

تشخیص افتراقی اختلال هذیانی

در تشخیص افتراقی اختلال هذیانی حداقل به مدت یک ماه بیمار را تحت نظر قرار می‌دهند و پاسخ هیجانی او را به محرک‌های هذیانی درنظر می‌گیرند. توجه داشته باشید در این بررسی یک‌ ماهه نباید هذیان‌های ایجاد شده براثر مصرف دارو یا بیماری‌های جسمانی باشد. روانپزشکان و پژوهشگران در این زمینه بیان می‌دارند بسیاری از بیماری‌های جسمانی هستند که ممکن است این اختلال را تقلید کنند، به‌عنوان مثال بیمارانی که به پارکینسون، آلزایمر، تومورهای مغزی، MS و هیپرتیروئید مبتلا هستند ممکن است دچار هذیان ‌شوند. همچنین برخی بیمارانی که به اختلالاتی مانند افسردگی ساژور، اسکیزوفرنی پارانوئید، اختلال شخصیت پارانوئید و اختلال دوقطبی مبتلا هستند ممکن است هذیان‌هایی از خود بروز دهند.

ازطرفی مصرف برخی داروها مانند داروهای ضد سل، ضد پارکینسون، سایمتیدین، کوکائین، ضدافسردگی و ضد فشار خون نیز ممکن است پیامدهای هذیانی را به‌دنبال داشته باشد. بنابراین با درنظر داشتن این نکات و توجه به خصوصیاتی مانند ظرفیت عملکردی بالای این بیماران و وضعیت سلامتی آنان در شرایط بدون استرس، یا توجه به نکاتی مانند حساسیت بالا، گوش‌ به زنگی و ضریب هوشی عالی این بیماران باید به تشخیص این اختلال پرداخت.

آیا می‌توان از بروز اختلال هذیانی جلوگیری کرد؟

هیچ راه شناخته‌ شده‌ای برای جلوگیری از ابتلا به اختلال هذیانی وجود ندارد؛ اما براساس آخرین یافته‌های پژوهشگران تشخیص زودهنگام و درمان به‌موقع این اختلال می‌تواند به بهبود علائم این اختلال کمک کند و به کیفیت زندگی این بیماران بیافزاید. به‌طورکلی نوع اختلال، شدت توهمات، شرایط زندگی فرد بیمار، برخورداری از حمایت خانواده و اطرافیان و تمایل او به انجام فرآیند درمانی چندان بر عملکرد روزانه او تأثیری نمی‌گذارد، اما می‌تواند بر شدت هذیان‌ها به تدریج اضافه کند. اغلب افراد مبتلا به این اختلال می‌توانند تا زمانی که فعالیت‌هایشان مرتبط با افکار هذیانی آن‌ها نباشد، به فعالیت‌های خود ادامه دهند.

متأسفانه اغلب بیماران هذیانی به دنبال کمک نیستند و به دلیل ظاهر طبیعی که دارند، احتمال تشخیص بیماری در آن‌ها کمی دشوار است. این بیماران به دلیل خجالت‌زدگی یا هراس از مراجعه به متخصص اجتناب می‌کنند، بنابراین عدم درمان در این بیماران ممکن است مشکلات مادام‌العمری برای آنان ایجاد کند. عدم درمان در این افراد به مرور زمان سبب ایجاد افسردگی، بروز مسائل و مشکلات اجتماعی، آسیب به خود و… می‌شود.

تفسیر اختلال هذیانی از منظر روانکاوی

براساس تحقیقات و پژوهش‌های انجام شده توسط فروید و پیروانش بر زندگی بیماران و ویژگی‌های شخصیتی آن‌ها مشخص شده است، هذیان‌ها مانند اکثر علائم آسیب‌ شناختی روانی نتیجه تضاد بین عوامل روانشناختی «اید»، «ایگو» و «سوپرایگو» بوده است. این دسته از متخصصین هذیان را به‌عنوان یک حالت یا تعارض درونی ناخودآگاه شخصی تلقی کردند که به دنیای بیرونی ارتباط پیدا می‌کند. فروید معتقد بود تمایلات نهفته افکار منفی اساس هذیان‌های پارانوئیدی را تشکیل می‌دهند. سال‌ها بعد برخی از محققین اظهار داشتند هذیان ممکن است جبرانی برای هر نوع ضعف ذهنی باشد. به‌عنوان مثال عدم اعتمادبه‌نفس، اضطراب مزمن یا اختلال هویت زمینه‌ساز ایجاد اختلال هذیانی می‌گردند.

این نظریه به نوعی شبیه به نظریه روانشناسی فردی «آلفرد آدلر» است که در آن پیامدهای ناکامی‌ها یا کاستی‌های شخصی نقش عمده‌ای در سبب‌شناسی و پاتوژنز (بیماری‌زایی) اختلالات روانی دارد. مهمترین مثالی که می‌توان در این زمینه بیان کرد استدلال روانکاوانه بیان شده درخصوص توهم بشمار می‌آید. اساتید گرامی و روانشناسان ارجمند جهت کسب اطلاعات بیشتر درخصوص مبحث روانکاوی می‌توانند «پکیج مجموعه روانکاوی اتوکرنبرگ» و«پکیج جلسات روانکاوی با چالش مشکلات عاطفی در روابط» را از بنیاد روانکال تهیه و مورد بررسی قرار دهند.

تفسیر اختلال هذیانی از منظر شناخت رفتار درمانی

پژوهشگران و درمانگران رویکرد شناختی رفتاری معتقدند مشکلات روانشناختی مانند اختلالات رشدی عصبی، ناتوانی‌های ذهنی، اختلال هذیانی، اختلال در برقراری ارتباط و… می‌تواند ریشه در الگوها و عادات منفی ذهنی بیماران داشته باشد. ازطرفی تحقیقات متخصصین در این زمینه نشان داده است این اختلال بیشتر درافرادی دیده شده است که اضطراب‌های شدیدی را تحمل می‌کنند. این محققین معتقدند احساسات و افکار هر فرد می‌تواند زمینه را برای ایجاد هذیان‌گویی فراهم کند. بنابراین درمانگران به این بیماران توصیه می‌کنند باورهای هذیانی خود را به چالش نکشند، اما به بررسی تأثیر این اختلال بر زندگی خود بپردازند و سعی کنند با کمک تکنیک‌های آرام‌سازی و شناسایی محرک‌ها افکار و احساساتشان را در موقعیت‌های استرس‌زا شناسایی کنند.

درمانگران CBT عقیده دارند تغییر الگوهای مخرب به الگوهای فکری سالم می‌تواند به این بیماران کمک کند تا از هذیان‌گویی در موقعیت‌های مختلف اجتناب کنند. چراکه بیمار توانایی شناسایی تفکرات منفی و احساسات هذیانی را دارد و می‌تواند از بروز آن‌ها جلوگیری کند. روانشناسان ارجمند جهت کسب اطلاعات بیشتر درخصوص رویکرد CBT می‌توانند «پکیج اجرای تکنیک‌های شناختی رفتاری از آرتور فریمن» و «پکیج اجرای تکنیک‌های مصاحبه شناختی رفتاری از دکتر مایکنبوم» را از بنیاد روانکال تهیه نمایند. در این مجموعه‌ها اطلاعات جامع و کاملی درخصوص کاربرد رویکرد شناختی رفتاری در شناسایی اختلالات روانی بیان شده است.

تفسیر اختلال هذیانی از منظر عصب روانشناسی و ژن‌شناسی  

ارتباط ژنتیکی بین اختلال هذیانی و اختلالات روانی دیگر مانند اسکیزوفرنی پارانوئید هنوز شناخته نشده است، ازطرفی پژوهشگران معتقدند عوامل بیولوژیکی بر بروز هذیان‌گویی تأثیر می‌گذارند. این محققین با بررسی آنتی‌ژن‌های لوکوسیت انسانی HLA بیماران هذیانی و اسکیزوفرنی پارانوئید به این نتیجه رسیدند ژن HLA-A03 با بروز بیماری اختلال هذیانی ارتباط معناداری دارد. چراکه ژن HLA خود به‌تنهایی می‌تواند یا در عدم تعادل پیوندی دیگر ژن‌ها بر ابتلا فرد به اختلال هذیانی تأثیر بگذارد.

تأثیر اختلال هذیانی بر روی فرد و خانواده فرد مبتلا از منظر آسیب‌شناسی روانی

بیماران مبتلا به اختلالات روانی مانند اختلال هذیانی بار تحمل‌ناپذیری را بر خانواده خود تحمیل می‌کنند. با اینکه این بیماران ظاهری طبیعی دارند و از سطح روابط اجتماعی خوبی نیز برخوردارند، اما هذیان‌گویی‌های آن‌ها می‌تواند زمینه را برای انزوای اجتماعی آنان فراهم کند. درنتیجه خانواده‌های این بیماران به مرور زمان درگیر مشکلات و هذیان‌گویی‌های آن‌ها می‌شوند و روند زندگی‌شان به چالش کشیده می‌شود. چراکه این اختلال در سطوح شدید می‌تواند اثرات ناتوان‌کننده‌ای برای بیمار به‌همراه داشته باشد و این مسئله سبب می‌گردد اعضای خانواده یا مراقبان بیمار نیز درگیر فشارهای روانی، عصبی و اجتماعی گردند.

میزان تأثیری که خانواده از شرایط بیمار خود می‌گیرد به نوع اختلال و شدت بیمار او بستگی دارد. زندگی با افرادی که هذیان‌گویی‌های شدیدی دارند به مرور زمان اعضای خانواده را دچار استرس‌های شدید، تحمل بار اندوه مضاعف، افسردگی و انزوا می‌کند. بنابراین بهتر است بیماران را به دریافت برنامه درمانی تشویق کرد تا نه‌تنها خود آن‌ها از بیماری بهبود یابند بلکه سلامت روانی خانواده‌های آن‌ها نیز حفظ گردد.

راه‌حل‌های حمایت‌کننده برای خانواده و نزدیکان مبتلایان به اختلال هذیانی

افرادی که دچار اختلال هذیانی می‌شوند رنج بسیاری را تحمل می‌کنند. این بیماران ممکن است با گذشت زمان منزوی شوند و با اطرافیان خود احساس بیگانگی داشته باشند. روابط این بیماران ممکن است در ظاهر طبیعی باشد اما با ادامه هذیان‌گویی‌های خود روابط متشنجی را تجربه می‌کنند و ممکن است دیگران آن‌ها را به حال خود رها کنند، درنتیجه این بیماران دچار افسردگی شوند یا استرس‌های شدیدی را تحمل کنند. همچنین در نوع شدید این اختلال ممکن است برخی بیماران دچار مشکلات و مسائل حقوقی و قضایی شوند، بنابراین مراقبان و خانواده‌های این بیماران باید صبر بالایی داشته باشند و شرایط بیمار خود را درک کنند. بهترین راه‌حل‌هایی که می‌توان به اطرافیان و خانواده‌های بیماران هذیانی ارائه داد تا چالش کمتری با بیمار خود پیدا کنند به شرح زیر است:

• مراقب لحن صدا و انتخاب کلمات خود در معاشرت با فرد بیمار باشند.
• در برخورد با بیمارشان، خود را آرام و دوست او نشان دهند.
• زمانی که بیمارشان در حالت هذیان‌گویی نیست درباره نگرانی‌های خود با او صحبت کنند.
• در زمان بیان هذیان‌ها خود را بی‌طرف نشان دهند و سعی نکنند او را متقاعد کنند که توهماتش غیرواقعی است.
• از بروز رفتارهایی که منجر به مشاجره می‌گردد بپرهزند چراکه با این کار بیمار خود را بیشتر منزوی می‌کنند.
• به‌صورت گفتاری احساسات هذیانی او را درک کنند اما هرگز اظهار نکنند که به هذیان‌گویی بیمارشان اعتقاد دارند.
• سعی کنند فضایی را ایجاد کنند که بیمارشان به آرامش برسد و ذهن او را برای دریافت خدمات درمانی آماده کنند.
• فعالیت‌هایی مانند ورزش، پیاده‌روی یا آشپزی را با بیمارشان انجام دهند تا او را از احساس افسردگی نجات دهند.

درمان‌های کاهنده از شدت اختلال هذیانی از منظر دارویی و روان‌درمانی

اغلب بیماران مبتلا به اختلال هذیانی بینش و آگاهی محدودی از بیماری خود دارند، درنتیجه به سختی مشکل و بیماری خود را می‌پذیرند. تقریباً تمامی این بیماران تحت درمان سرپایی قرار می‌گیرند، اما درصورتی که متخصص تشخیص دهد شدت بیماری آنقدر زیاد است که ممکن است بیمار به خود یا اطرافیان آسیب برساند دستور بستری را صادر می‌کند. این بیماری به چند شیوه قابل درمان است و درمانگران براساس نوع اختلال و شدت آن شیوه مناسب درمان را انتخاب و اجرا می‌کنند. این شیوه‌های درمانی عبارتند از:

دارودرمانی

 داروهای اولیه‌ای که برای درمان این اختلال تجویز می‌شود، داروهای ضدروان‌پریشی یا نورولپتیک نام دارند. برخی از این داروها عبارتند از:  

• آنتی سایکوت‌های نسل اول: این دسته از داروها را درمانگران از اواسط دهه ۱۹۵۰ برای درمان بیماری‌های روانی مورد استفاده قرار می‌دادند. مصرف داروهای نسل اول به مسدود کردن گیرنده‌های دوپامین در مغز بیمار کمک می‌کند. همانطور که می‌دانید دوپامین انتقال‌دهنده عصبی است که در بروز هذیان‌گویی نقش دارد. این دسته از داروها شامل کلرپرومازین، فلوفنازین، هالوپریدول، تیوتیکسن، پرفنازین، تری‌فلوپرازین و تیوریدازین می‌شوند.
• آنتی سایکوت‌های نسل دوم: این دسته از داروها که جدیدترین داروهای درمان اختلال هذیان به‌شمارمی‌آیند با مسدود کردن گیرنده‌های دوپامین و سروتونین در مغز بیمار به بهبود هذیان‌گویی کمک می‌کنند. این داروها شامل ریسپریدون، کلوزاپین، کوتیاپین، زیپراسیدون و اولانزاپین می‌شوند. این داروها از سری داروهای نسل اول مؤثرتر شناخته شده‌اند و عوارض جانبی کمتری دارند.

روان‌درمانی

برخی از روانپزشکان به بیماران خود توصیه می‌کنند در کنار دارو درمانی به روان‌درمانی نیز بپردازند. این رویکر به بیمار کمک می‌کند تا استرس‌های مرتبط با بیماری خود را کنترل کند و با آن‌ها کنار بیاید. رویکردهای مفید و اثربخش روان‌درمانی عبارتند از:

• روان‌درمانی فردی: این شیوه به بیمار کمک می‌کند تا افکار منفی و دگرگون‌کننده را تغییر دهد.
• درمان شناختی رفتاری CBT: این رویکرد به بیمار آموزش می‌دهد تا الگوهای فکری و رفتاری خود را که سبب ایجاد احساسات آزاردهنده و دردسر ساز می‌شوند را شناسایی کند و تغییر دهد.
• خانواده‌درمانی: این راه‌کار درمانی به خانواده‌های بیماران هذیانی کمک می‎کند تا بیمار خود درک کنند و بتوانند با برخورد درست او را برای انجام فرآیند درمانی آماده سازند. به‌این ترتیب فرد بیمار با حمایت خانواده خود می‌تواند نتیجه بهتری از پروسه درمان خود بگیرد.

خلاصه و جمع‌بندی

اختلال هذیان یکی از انواع اختلالات روانی است که تأثیر قابل ‌توجهی بر زندگی فرد بیمار نمی‌گذارد، اما متأسفانه تأخیر در شروع فرآیند درمانی سبب می‌شود هذیان‌گویی شدت پیدا کند. این دسته از افراد، بیماری و اختلال خود را قبول ندارند به‌همین علت حاضر نیستند به روانپزشک مراجعه کنند، اما زمانی که کار و فعالیت شغلی‌شان با هذیان گفتن آن‌ها تداخل پیدا کند، ممکن است موقعیت شغلی خود را ازدست بدهند. در این مطلب تلاش شد تا انواع اختلالات هذیانی بررسی شوند و از منظر روانکاوی و شناختی رفتاری مورد ارزیابی قرار گیرند. همچنین در این مطلب به شیوه‌های درمانی این اختلال نیز پراخته شد.

 اگر در بین اطرافیانتان فردی مبتلا به این اختلال حضور دارد، سعی نمایید با آرامش او را به دریافت خدمات درمانی تشویق کنید. درصورتی که درمان این بیماران به‌موقع انجام نشود ممکن است این اختلال به‌صورت یک بیماری مادام‌العمر تا پایان زندگی بیمار، او را رها نکند. در پایان لازم است مجدداً «ابر پکیج الماس» را خدمت اساتید گرانقدر و روانشناسان عزیز معرفی نماییم. این پکیج تمام مباحث علوم روانشناسی را مورد بررسی قرار داده است و منبع کاملی در زمینه آموزش‌ روانشناسی به‌حساب می‌آید. پکیج الماس هم‌اکنون در وب‌سایت بنیاد روانکال در دسترس همه عزیزان قرار دارد.