فصل ۴ تقویت حس استقلالاستقلال در کودکان به چه معناست؟
اگر از قدیمیها بپرسیم، بهترین مادر کیست احتمالاً پاسخ میدهند مادری که نگذارد آب در دل فرزندش تکان بخورد! یا فلانی بهترین مادر است؛ چه‌کارهایی که برای فرزندانش نکرده است! قطعاً باور و عمل به اینکه کودکان را مسئول جزئیات زندگیشان بدانیم یک انقلاب فکری است!
یکی از مهمترین اهداف والدین امروزی ایجاد حس استقلالطلبی در کودکان است؛ یعنی به آنها کمک کنیم تا بدون حضور والدین نیازهای خود را برطرف کنند.
چرا باید به کودکان مان استقلال را آمورش دهیم واگذاریم تا حس استقلال را تجربه کنند؟
والدین گاهی احساس میکنند که باید فرزندانشان را همانند خودشان تربیت کنند و از کودکشان، نمونه‌ای مثل خودشان بسازند. این حرف بوی این را میدهد که گاهی والدین فراموش میکنند که کودکان انسانهای واقعی هستند که خصوصیات و رفتارها و تمایلات متفاوتی از والدین دارند.
والدین همیشه نمیتوانند در کنار کودکان باشند و فراموش نکنید بزرگ‌سالانی که توانایی تصمیمگیری مستقل ندارند و از کمبود استقلال رنج میبرند، نتیجه این تربیت است.
چراگاهی ناخواسته، استقلال را از کودکان مان گرفتهایم؟
یکی از معلمین مهدکودک داستانی واقعی را نقل میکند دراین‌باره که چطور مادری تلاش میکرد تا کودکش را متقاعد کند که پسر او بدون وجود فرزندش نمیتواند در کلاس بماند:
۵ دقیقه بعد از اینکه مادر کلاس را ترک میکند معلم مشاهدهمیکند که جاناتان نیاز به توالت دارد اما از رفتن به توالت خودداری میکند. وقتی معلم علتش را میپرسد پاسخ میدهد: چون نمیتوانم شلوارم را خودم بالا بکشم! پس از اینکه
معلم به او توضیح میدهد و او این کار را به‌تنهایی انجاممیدهد، وقتی به خانه میرسد با خوشحالی برای مادرش تعریفمیکند که امروز به‌تنهایی به توالت رفته و در کمال ناباوری مادر ناراحت میشود!
به نظرتان چرا؟ پاسخ این است که احتمالاً مادر برای اولین بار درزمینهٔ پرورش فرزندش احساس بیهودگی کرده و از اینکه قراراست کودکش وابستگیاش نسبت به مادر کاهش یابد رضایت ندارد.
علت بعدی گرفتن این استقلال از کودکان این است که گاهی برای ارضای حس استقلالطلبی، لازم است والدین زمان بسیاری را صرف یک کار بسیار ساده بکنند. مثلاً دقایق بسیاری را معطل بمانند تا کودک خودش دکمه لباسش را ببندد.
خیلی اوقات تلاش برای ارضای این نیاز در کودکان موجب ببیشترشدن زحمات والدین خواهد شد و نتیجتاً والدین به‌صورت ناخواسته از انجام خیلی از کارها صرف‌نظر میکنند.
چگونه میتوانیم از کودکانمان افرادی مستقل بسازیم؟
تنها کاری که لازم است این هست که به آنها یاد دهیم که عهدهدار مسئولیتهای خود باشند و با مشکلات خود به‌صورت شخصی باید دست‌وپنجه‌دار. البته گفتن این کار بسیار ساده است اما آموزشش سخت! همان‌طور که در پرسش قبل گفتیم، آموزش این مهارتها به کودکان نیازمند صبر بالا و وقت گزاری بالا هست. اینکه والد ده دقیقه صبر کند تا کودکش بند کفشش را ببند به‌ظاهر کار آسانی است اما در تمام شرایط امکان‌پذیر نیست.
راههای پیشنهادشده برای آموزش این مهارت به کودکان چنین است:
به فرزندان حق انتخاب دهیم.
اگر برای انجام کاری به آنها حق انتخاب دهیم بیشت مواقع تمایل آنها را بیشتر میکنیم:
همچنین میتوان راه سومی را به آنها ارائه کنیم:
”میبینم که خوردن دارو برات خیلی سختِ. می شه یا با آبمیوه خورد یا آب‌معدنی. خودت نظر دیگه نداری؟”
نسبت به مشکلات فرزندان بی‌توجه نباشیم و به آنها احترام بگذاریم.
بعضی از والدین فکرمیکنند هنگامی‌که به فرزند خود بگوییم این کار خیلی آسان است؛ درواقع او را تشویق کردیم. درحالی‌که به او هیچ لطفی نکردیم. چون اگر او این کار را انجام دهد، با خودش فکرمیکند کار بزرگی نکرده و چندان رضایتی پیدا نخواهد کرد و اگر هم نتواند انجام دهد با خود میگوید چقدر ناتوان است و از انجام کاری چنین ساده برنیامده.
به‌عکس اگر به او بگوییم این کار آسانی نیست و در کنارش بنشینیم و به او کمکی کمک غیرمستقیم بکنیم، به او این پیام را دادهایم که اگر انجام دهد، کار سختی انجامداده و نتیجتاً احساس رضایت میکند و اگر نتواند انجامدهد هم اعتمادبهنفس او دچار مشکل نمیشود.
در جمله‌بندی‌مان در کمک کردن غیرمستقیم به کودکان بهتر است از عبارت‌های “بعضی‌اوقات بهتر است…” یا فکر نمیکنی…؟” استفاده کنیم. چون اولاً استقلال را همچنان حفظ میکند و در ثانی به ما کمک میکند تا احساس بیلیاقتی را از کودک دور کنیم. مثلاً بعضی‌اوقات بهتر است از پاشنهکش استفاده کنیم.”
حواسمان باشد که نگوییم این کار برای تو مشکل است چون برای کودک سؤال میشود چرا برای من؟ یعنی برای بقیه سخت نیست.
زیاد از حد سؤال نکنیم.
زیاد سوالپرسیدن موجب ایجاد گارد دفاعی در کودک میشود که نتیجتاً پاسخهایش به ما “نمیدانم ” یا “تنهایم بگذار!” باشد.
عموماً فکر میکنیم برای شروع صحبت با بچهها سؤال “خوش گذشت؟” پرسش مناسبی است؛ اما این‌طور نیست! این حس را القا میکند که کودک با انجام کارهای روزمره حتماً باید به او خوش بگذرد و اینکه خوش نگذشته اتفاق مطلوبی نیست و ناامید شود و همچنین احساس کند اگر بگوید خوش نگذشته موجب ناراحتی والدین خواهد شد و آنها را نیز ناامید خواهد کرد و ازاین‌جهت خودش را سرزنش کند.
برای پاسخ سؤالات عجله نکنیم.
علت واضح است! وادار کردن کودکان به فکر کردن موجب تکامل آنها میشود.
کودکان را تشویق کنیم که از منابع خارجی کمک بگیرند.
امید آنها را ناامید نکنیم.
یکی از لذتهای آدمی، خیال‌پردازی است. با ناامید کردن آنها از فردایشان، این لذت را از آنها میگیریم.
اشتباهات رایج در گفتگو با کودکان
۱- هرگز راجع به کودکان در مقابلشان صحبت نکنیم.
“او عاشق مردم است، همه او را دوست داند.”
“ناراحت نشوید؛ او خجالتی است.”
۲- اجازه دهیم کودک خودش در جمع پاسخ دهد.
“آیا مسعود، خواهر کوچکش را دوست دارد؟” والد نباید پاسخ دهد و باید بگذارد مسعود خودش پاسخ دهد.
۳- به کودکان مدام نصیحت نکنیم!
راههای نصیحت کردن مؤثر
۱-به آنها کمک کنیم احساسات خود را درست تشخیص دهد و سپس با توجه به هیجانهایشان کمک کنیم تا نتیجه درست را بگیرد.
۲- مشکل را به‌صورت پرسش مطرح کنیم تا دقیقتر مشکلش را متوجه شود و نظم فکری پیدا کند.
۳- منابعی که به کمک آنها میتواند پاسخ موردنظرش را پیدا کند به او بگوییم.
۴ – لازم است که کودک نظر والدین را بداند و نهایتاً خودش تصمیم بگیرد و عواقبش را بپذیرد. در جمله‌بندی‌هایمان باید این‌گونه عمل کنیم که بگوییم ” نظرت در مورد اینکه فلان کار را بکنیم چیست؟” یا فکر میکنی فلان کار را کنیم خوب است؟”
۴- بیش‌ازحد از کلمه “نه ” استفاده نکنیم. (ویراستار محترم، این مورد ۴ ام اشتباهات رایج در گفتگو با فرزندان است.)
جایگزین‌های “نه ” چیست؟
۱- دادن اطلاعات
کودک: مامان می شه شب اینجا بخوابم؟
مادر: (در عوض نه گفتن) ما فردا میخوایم بریم مدرسه و وسایلمون همراهمون نیست اینجا!
۲- پذیرش اطلاعات
کودک: مامان من دوست دارم شب اینجا بخوابم.
مادر: مثل‌اینکه خیلی بهت اینجا خوشمیگذره و دوست داری شب اینجا بمونی!(درحالی‌که دست کودک را میگیرد) خیلی سخته ترک کنیم اینجا رو.
۳- زمانی که امکان استفاده از “بله ” است، از آن استفاده کنیم.
کودک: می شه برم بازی کنم؟
مادر: بله اما بعد شام.
۵- مدتی روی موضوع فکر کنید.
کودک: مامان می شه با دوستام برم کمپ؟
مادر: بذار در موردش فکر کنم.
این گفتگو به کودک این حس را میدهد که مسئله موردبحث مهم تلقی شده و نیازمند صرف زمان است.
✅(جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد این محصول اموزشی روی ایکون ذیل کلیک کنید)
[button style=”btn-danger” url=”https://ravancall.com/product/%d9%be%da%a9%db%8c%d9%80%d8%ac-%d8%b1%d9%88%d8%a7%d9%86%d8%b4%d9%86%d9%80%d8%a7%d8%b3%db%8c-%da%a9%d9%88%d8%af%da%a9-%d9%88-%d8%ae%d8%a7%d9%86%d9%88%d8%a7%d8%af%d9%87/” target=”_blank” size=”btn-lg” block=”btn-block”]مشاهده محصول آموزشی[/button]
