فیلم درمانی چیست و برای کدام بیماران شیوه‌ای کاربردی خواهد بود؟

فیلم درمانی یا سینما تراپی شیوه‌ای نوین از سایکودراما یا درام درمانی محسوب می‌شود؛ این روش به‌عنوان شاخه‌ای از راه‌کار کتاب درمانی نیز شناخته شده است که در آن بیمار به‌جای انجام راه‌کارهایی مانند خواندن کتاب به مشاهده یک فیلم سینمایی می‌نشیند. این رویکرد درمانی از یونان باستان ریشه گرفته است، چراکه در آن زمان از تئاتر به‌عنوان بستری برای مسائل مختلف روز و مشکلات سیاسی و اجتماعی که میان برخی شخصیت‌های متضاد وجود داشت استفاده می‌شد. بنابراین در آن دوره تاریخی از تئاتر و نمایش به‌عنوان پاک‌سازی یا کاتارسیس روحی و روانی تماشاگران استفاده می‌گردید. متخصصین آن دوره عقیده داشتند زمانی که تماشاگر با احساسات بازیگران شریک می‌شود می‌تواند به آرامش و رهایی دست‌یابد و ازطریق فرآیند همدلی احساسی از تطهیر را تجربه کند.

در ادامه مطالعات و پژوهش‌های گسترده متخصصین حوزه روانشناسی، «فروید» مفهوم کاتارسیس را با تئوری آشکارسازی و رهاسازی احساسات سرکوب ‌شده که می‌تواند زمینه ساز تسکین و شادی شود، مطرح نمود. درنتیجه می‌توان گفت فیلم درمانی راه‌کاری مؤثر است که برخی از درمانگران به طیف وسیعی از مراجعین خود پیشنهاد می‌دهند، فرقی ندارد مراجع‌کننده از چه اختلالی رنج می‌برد، درمانگران با استفاده از این رویکرد می‌توانند یک رشته الگوی احساسی، اندیشه‌ای و رفتاری برای بیمار به نمایش درآورند تا او با الگوها همذات‌پنداری کند و از آن‌ها الهام گیرد، به‌این ترتیب مشکلاتش کم‌رنگ‌تر و اغلب به‌صورت کامل برطرف می‌گردد. همچنین این رویکرد درمانی برای خانواده‌هایی که با یک بیمار دارای مشکل زندگی می‌کنند نیز شیوه‌ای کاربردی است، چراکه آن‌ها می‌آموزند چگونه به فرزند یا عضو خانواده خود برای رسیدن به بهبودی کمک کنند و در این راستا خود چگونه به آرامش و ثبات دست‌یابند.

چگونه فیلم درمانی بر روان مراجعین تأثیر می‌گذارد؟

اغلب فیلم‌هایی که درمانگران به درمانجویان خود پیشنهاد می‌دهند ماهیت انگیزشی دارند تا به‌این ترتیب درمانگران با تقویت انگیزه بیماران خود، به آن‌ها کمک کنند که بتوانند بیماری خود را کنترل کنند. همانطور که در قسمت قبل اشاره شد استفاده از فرآیند فیلم درمانی تنها برای درمان بیماران کاربرد ندارد، بلکه این شیوه تأثیرگذار می‌تواند راه‌حل‌های زندگی با یک فرد بیمار و چگونگی آموزش به او را به خانواده‌های آن‌ها بیاموزد. همچنین برخی از مربیان یا معلمان با انتخاب فیلم مناسب و تماشای آن برای شاگردان خود می‌توانند انگیزه مبارزه و تلاش را در آنان زنده گردانند.

در ادامه این قسمت قصد داریم نحوه تأثیرگذاری فیلم تراپی را بر روان مراجعین بررسی کنیم اما قبل از آن لازم است «پکیج مجموعه فیلم درمانی (همراه با تحلیل اختصاصی)» را که توسط بنیاد روانکال تهیه شده است را به شما اساتید گرامی معرفی نماییم. در این پکیج اختلالات مختلفی مانند اسکیزوفرنی یا اختلال مرزی و مباحث شخصیت شناسی  درقالب فیلم مورد بررسی قرار گرفته است.

همذات‌پنداری

یک فیلم مناسب و تأثیرگذار می‌تواند نوعی از الگوهای احساسی و رفتاری را برای بیمار به نمایش بگذارد تا او بتواند با آن همذات‌پنداری کند یا بتواند از آن‌ها الهام گیرد. به‌این ترتیب بیمار می‌تواند با بالا بردن جسارت و شهامت خود عملکرد و نوع نگرش خود را دگرگون سازد و درنهایت به بهبودی دست‌یابد. فیلم خوب و مناسب به بیمار کمک می‎کند تا  به بازیابی سلامت خود امیدوار باشد و بداند که پایان هر سختی یا شکستی موفقیت خواهد بود.

به‌دست آوردن بینش و نگرش

عده‌ای از بیمارانی که با اختلالات روانی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، اطلاعی از چیستی و چگونگی مشکل روحی روانی خود ندارند. فیلم تراپی کمک می‌کند تا این افراد بینش و نگرش لازم را از مشکل خود پیدا کنند و انگیزه و اراده کافی برای شروع درمان را کسب نمایند.

ارتباط تنگاتنگ فیلم درمانی و روانکاوی

رویکرد روانکاوی شباهت‌های بسیاری با تکنیک فیلم درمانی دارد؛ چراکه فرد بیمار درحین تماشای فیلم با رؤیاپردازی آزادانه می‌تواند ذهن خود را ناخودآگاه از زنجیرهای واقعیت رها کند و با برخی از شخصیت‌های فیلم همذات‌پنداری نماید. به‌این ترتیب تماشای یک فیلم خوب می‌تواند مفاهیم روانشناختی را مورد بازبینی و بررسی قرار دهد.

انگ‌زدایی

یکی از بهترین نتایجی که رویکرد فیلم تراپی در جوامع و اذهان عامه مردم گذاشته است، ایجاد بینشی جدید و فرهنگ پذیرش یا پشتیبانی از بیماران روانی به‌حساب می‌آید. بنابراین مشاهده و بررسی برخی فیلم‌ها مانند «هوانورد The Aviator»، «به همان خوبی که رخ می‌دهد As Good As It Gats»، «سوته دلان»، «ذهن زیبا Beautiful Mind» و… می‌تواند مخاطبین را به این باور برساند که اختلالات و بیماری‌های روانی مانند دیگر بیماری‌ها قابل درمان و پیگیری هستند. درنتیجه می‌توان گفت این دسته از فیلم‌ها نه‌تنها به بیماران کمک می‌کند تا به پذیرش مشکل خود برسند، بلکه به مخاطبین نیز این هشدار را می‌دهد که هریک از ما در این جهان هستی اضطراب‌ها و نگرانی‌های خود را داریم و باید برای کامیابی از فرازونشیب‌ها عبور کنیم. بنابراین مخاطبین می‌توانند با درک این بینش هرگونه برچسب از اختلالات روانی را بزدایند و به بهبودی امیدوار شوند.

بازسازی خانواده پس‌از رخ‌داد حادثه

درمانگران می‌توانند جهت بازسازی یک خانواده پس‌از رخ‌دادن حادثه‌ای ناگوار، از یک فیلم مناسب استفاده کنند؛ به‌این ترتیب آنان با ایجاد پشتوانه هیجانی _ احساسی برای خانواده آسیب‌دیده شرایطی را فراهم می‌آورند تا آن‌ها بتوانند از بحران ایجاد شده به راحتی عبور کنند. همچنین تکنیک فیلم درمانی می‌تواند به تحکیم روابط فرزند و والدین کمک اساسی کند و راه‌های چگونگی برقراری رابطه و  گفت‌وگو را برای آن‌ها روشن نماید.  

درک بهتر اختلالات روانی

فیلم درمانی می‌تواند مفاهیم پیچیده چگونگی ایجاد بیماری‌های روانی و نحوه رویارویی با آن‌ها را به بینندگان منتقل کند. برخی از فیلم‌های مناسب در حوزه روانشناسی نه‌تنها برای بیماران مناسب است، بلکه برای دستیاران روانپزشکی، دانشجویان روانشناسی، مشاوره، روان‌ پرستاری و مددکاری بسیار کاربردی خواهد بود. بنابراین کاملاً واضح و مشخص است محتوای فیلم‌های هیجانی سبب ایجاد ادراک مباحث بالینی در کلاس‌ها برای دانشجویان می‌گردد. همچنین می‌توان گفت تماشای فیلم‌هایی که براساس مفهوم‌سازی یا Conceptualization و جمع‌بندی یا Formulation انتخاب شده باشد می‌تواند انگیزه پیگیری دارودرمانی و روان‌درمانی را برای بیماران گرفتار فراهم آورد و آن‌ها بتوانند با اراده قوی جلسات درمان خود را پیگیری نمایند.

بروز هیجانات

اگر درمانگر در روند درمانی خود قصد داشته باشد هیجانات بیمار را مورد ارزیابی و تحلیل قرار دهد، رویکرد فیلم تراپی بهترین شیوه درمانی خواهد بود. به‌این ترتیب درمانگر در زمان پخش فیلم میزان رفتارها و عکس‌العمل‌هایی را که از ضمیر ناخودآگاه و نیمه آگاه درمانجو سرچشمه می‌گیرد و سبب بروز احساساتی مانند خشم و شادی یا خنده و گریه می‌شود را بررسی می‌کند. فیلم درمانی موقعیتی را فراهم می‌آورد تا احساسات پنهان از ضمیر ناخودآگاه به ضمیر آگاه منتقل گردند و نتیجتاً تخلیه هیجانی یا «کاتارسیس» و رهایی انرژی‌های روانی روی هم انباشته شده صورت ‌پذیرد؛ درنهایت این تخلیه انرژی برای بیمار ایجاد آرامش می‌نماید.

تماشای فیلم‌های کمدی

تماشای فیلم‌های طنز و کمدی برای درمانجویان علاوه‌بر ایجاد تخلیه انرژی روانی، سبب پایین آمدن سطح افسردگی آنان می‌گردد. زیرا مشاهده این فیلم‌ها به سهولت جریان خون کمک می‌کند و سیستم قلبی و عروقی بدن فرد را در وضعیت سلامتی قرار می‌دهد. برخی از پژوهشگران معتقدند خنده و شادی سبب گشادشدن شریان‌های خون و غم و افسردگی سبب تنگ شدن آن‌ها می‌گردد. براساس تحقیقات انجام شده به این نتیجه رسیده‌اند که گروهی از بیماران قلبی و افسرده که تحت دارو درمانی بوده‌اند با گروهی از بیماران که تحت فیلم تراپی قرار گرفته بودند نتایج  بهبودی یکسانی نسبت به هم داشتند.

خندیدن و شادی می‌تواند سبب تقویت سیستم ایمنی بدن شود و میزان ترشح هورمون‌های استرس‌زا را کاهش دهد و گریه و غم منجر به آزاد سازی لوسین و انکفالین می‌گردد که به‌عنوان یک مسکن طبیعی برای فرد ایجاد آرامش و تسکین می‌نماید. همچنین گریه میزان ترشح هورمون پرولاکتین را افزایش می‌دهد، با افزایش این هورمون که دراثر استرس آزاد می‌گردد، مشکلاتی مانند اختلالات جنسی و زناشویی برای فرد ایجاد می‌گردد.

کمک به حل شکلات فعلی و گذشته بیمار

رویکرد فیلم درمانی می‌تواند شرایطی را برای بیمار فراهم آورد تا بتواند مشکلات قبلی یا مسائل فعلی زندگی خود را تحلیل کند و به نقاط قوت و ضعف خود پی ببرد. این رویکرد درمانی در بهبود روابط زوجین بسیار کاربرد دارد؛ چراکه زوجین با صحبت درخصوص مشکلات اساسی بین کاراکترهای فیلم می‌توانند به بینش و آگاهی بالایی دست‌ یابند و به ایجاد یک رابطه بدون تنش بیاندیشند. اغلب اوقات افراد آگاهی کاملی از افکار، احساسات و خواسته‌های خود ندارند اما در جریان فیلم تراپی می‌توانند به آگاهی لازم دست یابند.

انتخاب فیلم توسط درمانگران باتوجه به چه معیارهایی انجام می‌شود؟

برخی از درمانگران در فرآیند درمانی خود تماشای فیلم را به درمانجویان خود پیشنهاد می‌دهند. این درمانگران باتوجه به نوع مشکل و چالشی که درمانجو با آن دست‌به‌گریبان است، فیلمی به او پیشنهاد می‌دهند که یکی از وجوه اصلی و مهم رفتار بیمار را به نمایش می‌گذارد. سپس درمانگر در جلسات بعدی درمان نظر درمانجو را درخصوص فیلم جویا می‌شود و به‌این ترتیب از این شیوه برای بیان تجربیات او استفاده می‌کند تا به بهبود و تحول شخصیتی دست یابد. درمانگران، رویکرد فیلم درمانی را به برخی از زوجین و خانواده‌ها نیز پیشنهاد می‌کنند و پس از پایان فیلم از آن‌ها می‌خواهند تا مشکلات زندگی خود را مانند بازیگران فیلم به چالش بکشند و جسارت غلبه بر مشکلات را در خود تقویت نمایند.  

«بیرژیت ولز» به‌عنوان یک روان‌درمانگر درخصوص این رویکرد درمانی به گروه‌های درمانی ۵ معیار مختلف را معرفی می‌کند تا براساس آن فیلمی مناسب درمانجو انتخاب کنند. ۵ معیار ارائه شده توسط بریژیت ولز عبارتند از:

• همخوانی محتوا: براساس این معیار محتوای فیلم باید با مسائل و موضوعاتی که بیمار یا خانواده او با آن‌ درگیر است همخوانی داشته باشد تا نیازهای روحی و روانی آنان برطرف گردد.
• شناخت‌پذیری: فیلم انتخاب شده توسط درمانگر باید برای درمانجو قابل درک باشد تا او بتواند ارتباطی عمیق با فیلم برقرار نماید و درنهایت بهترین تأثیر را از آن بگیرد.
• هماهنگ با هویت فردی: برای ایجاد احساس همدلی و همبستگی، فیلم باید با روحیات بیمار هماهنگ و همسان باشد.
• وجود تنوع در فیلم‌ها: دراختیار داشتن فیلم‌های متعدد و متنوع با موضوعات و سبک‌های گوناگون این امکان را به درمانگر می‌دهد تا بتواند برای تغییر رفتار بیمار فیلم مناسب را انتخاب و پیشنهاد کند.
• امنیت فیلم‌ها: فیلم‌های پیشنهادی در این رویکرد درمانی باید به‌گونه‌ای باشند تا بیمار آسیبی نبیند و با احساس امنیت کامل به تماشای فیلم بنشیند.

فیلم درمانی شامل چه مراحلی می‌شود؟

پس از انتخاب فیلم ازسوی درمانگر، بیمار وارد مرحله مشاهده می‌گردد. در این مرحله او تشویق می‌شود با دقت فیلم را مشاهده کند، به احساسات خود را در طول زمان پخش فیلم توجه نماید و ببیند با چه افکاری روبه‌رو می‌گردد. به‌طورکلی درمانگران عقیده دارند، درمانجو درطول فرآیند فیلم تراپی ۴ مرحله اصلی را می‌گذراند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:

• همانند سازی Identification: اهداف و رفتار مشترک بین بیمار و شخصیت داستان سبب می‌شود فرد خود را به جای شخصیت فیلم بگذارد و به احساسات، عملکرد و عواطف او توجه کند.
• کاتارسیس: بیمار در این مرحله می‌آموزد از تجربیات شخصیت فیلم الهام بگیرد.
• دست‌یابی به بینش Insight: در این مرحله بیمار تجربه شخصیت اصلی فیلم را درونی می‌کند و میان تجربه خود و تجربه او ارتباطی برقرار می‌کند.
• همگانی‌پنداری Universalization: درنهایت بیمار دیگر احساس تنهایی نمی‌کند چراکه می‌بیند تجربه تلخ او را دیگران نیز از سر گذرانده‌اند.

ازجمله بهترین فیلم‌هایی که درمانگران در جلسات روان درمانی به مراجعین خود پیشنهاد می‌دهند می‌توان به فیلم‌های «بهتر از این نمی‌شود As Good It Gets »، «دفترچه امیدبخش Silver Linings Playbook»، «دختر از هم گسیخته Girl, Interrupted» و «آنتوان فیشر Antwone Fisher» اشاره کرد.

رده‌بندی فیلم‌ها برچه اساسی انجام می‌گیرد؟

درمانگران در انتخاب فیلم به نوع محتوای فیلم و سن مخاطب توجه دارند، رده‌بندی سنی فیلم‌های مربوط به لیست فیلم درمانی ازسوی «انجمن تصاویر متحرک آمریکا» انجام گرفته است. هر درمانگر باید باتوجه به این رده‌بندی و سطح مشکل درمانجوی خود، فیلم مناسب او را پیشنهاد دهد. دسته‌بندی استاندارد فیلم‌ها عبارتند از:

• درجه عمومی G (General Audience): فیلم‌های این دسته برای تمام سنین قابل استفاده است به این معنا که تماشای این فیلم خطری برای کودکان یا جوانان ندارد.
• درجه PG (Parental Guidance Suggested ): فیلم‌های این درجه باید با تصمیم‌گیری والدین برای بچه ها مورد استفاده قرار گیرد. به این معنی که اگر فیلم مورد نامناسبی برای بچه ها داشته باشد، والدین می‌توانند دیدن آن فیلم را برای فرزند خود ممنوع کنند.

• درجه PG-13 ( Parents Strongly Cautioned): این دسته از فیلم‌ها صحنه‌هایی مانند آمیزش (به صورت معمولی) و مواد مخدر دارند که مناسب بچه‌های زیر ۱۳ سال نیست، بنابراین والدین در نمایش این فیلم‌ها به فرزندان خود باید دقت کافی به خرج دهند.
• درجه R (Restricted-under 17): تماشای این فیلم‌ها برای بچه‌های بالای ۱۷ سال درصورتی بلا اشکال است که والدین آن‌ها یا بزرگتری به‌عنوان سرپرست در کنارشان حضور داشته باشد. برخی از فیلم‌هایی که در این دسته قرار می‌گیرند ممکن است شامل حرف‌های رکیک، خشونت، آمیزش یا نمایش مصرف مواد مخدر باشد.

درجه NC-17 (No One 17 and Under Admitted): تماشای این رده از فیلم‌ها به‌هیچ عنوان مناسب افراد زیر ۱۷ سال نیست. به‌این معنی که این نوع فیلم‌ها حاوی صحنه‌های واضحی از آمیزش به‌همراه کلمات ناخوشایند یا خوشونت بسیار زیاد است. این درجه از فیلم نمایان‌گر مستهجن بودن یا ضداخلاقی بودن فیلم نیست.

فیلم درمانی چه تأثیری بر روابط زوجین می‌گذارد؟

تماشای فیلم در یک همنشینی دو نفره به بهبود روابط زوجین کمک فراوانی می‌نماید. چراکه دیده شده است زوج‌هایی که در عرض ۵ هفته مشغول به انجام فرآیند فیلم درمانی می‌شوند به‌صورت مؤثرتری می‌توانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و احساسات مثبت خود را به طرف مقابل منتقل نمایند. بنابراین هرچه سطح ارتباط سالم میان زوجین افزایش یابد، آمار طلاق تا ۵۰ درصد کاهش می‌یابد. معمولاً در روند زوج‌درمانی به‌همراه فیلم تراپی فهرستی از سؤالات مرتبط با فیلم به زوجین داده می‌شود تا بعد از اتمام فیلم درخصوص آن‌ها با یکدیگر صحبت نمایند.

برخی درمانگران از فیلم تراپی در کنار درمان‌های دیگر برای مراجعین خود استفاده می‌کنند، چراکه اغلب فیلم‌ها در دسترس همگان قرار دارد و زوجین می‌توانند علاوه‌بر گذراندن ساعاتی لذت‌بخش در کنار یکدیگر برای بهبودی روابط خود قدم مؤثری بردارند. ازجمله فیلم‌هایی که به حل مشکلات عاطفی کمک می‌کند می‌توان فیلم‌های «جنگ رزها The War Of Roses»، «داستان ازدواج Marriage Story» و «روز گراندهاگ Groundhog Day» را نام برد.

آیا فیلم درمانی در درمان بیماری اعتیاد کاربرد دارد؟

تماشای فیلم این امکان را برای بیماران یا بینندگان فیلم ایجاد می‌کند تا طیف وسیعی از احساسات را تجربه نمایند. به‌همین علت است که افراد بعد از پایان فیلم با حالاتی مانند غم، ترس یا شادی مواجه می‌شوند؛ این موضوع سبب می‌شود تا آن‌ها بتوانند به‌صورت بالقوه راه‌حل‌های جدیدی را برای حل مشکلاتشان بیابند. در درمان بیماری اعتیاد، فیلم تراپی می‌تواند به روند درمان سرعت ببخشد، چراکه بیمار با مشاهده فیلمی که در آن کاراکتر توانسته از بیماری اعتیاد نجات یابد، انگیزه و اراده قوی برای ترک پیدا می‌کند.

به همین علت برخی از درمانگران به بیماران معتادی که علاقه به ترک دارند، از صدمات بیماری اعتیاد به زندگی خود مطلع هستند و قصد دارند روند زندگی خود را تغییر دهند اما اراده کافی ندارند پیشنهاد می‌دهند تا یک دوره فیلم درمانی را بگذرانند. ازجمله فیلم‌هایی که در این پروسه درمانی، درمانگرن به بیماران گرفتار اعتیاد پیشنهاد می‌دهند می‌توان به فیلم‌های «۲۸ روز ۲۸ Days»، «وقتی مردی زنی را دوست دارد When a Man Loves a Woman»، «ترک لاس‌وگاس Leaving Las Vegas» و «ستاره‌ای متولد شده است A Star Is Born» اشاره کرد.

فیلم درمانی به کودکان قربانی آزار جنسی چه کمکی می‌کند؟

کودک آزاری یکی از موضوعات و معضلات اجتماعی محسوب می‌شود که متأسفانه هیچ آمار دقیقی از آن وجود ندارد، چراکه اغلب آن‌ها در واقعیت گزارش نمی‌شوند. اغلب کودکانی که به هر شکلی مورد اذیت و آزار قرار می‌گیرند، سال‌ها با احساس گناه و شرمندگی زندگی می‌کنند، به همین علت آن‌ها از جمع دوستانه گریزان هستند، دچار عصبانیت یا پرخاشگری می‌شوند، به افسردگی یا اضطراب غیرمعمول گرفتار می‌شوند، ازهرگونه تماس بدنی اجتناب می‌کنند و گاهی اقدام به خودزنی می‌کنند.

این کودکان در بزرگسالی اعتمادبه‌نفس ضعیفی دارند، در رشد عاطفی خود به بن‌بست می‎خورند، ناامیدانه به دنبال محبت هستند، مهارت خاصی ندارند و عملکرد نسبتاً پایینی دارند. بنابراین اگر این افراد آسیب‌دیده به موقع به فکر درمان نباشند با مشکلات بزرگ‌تری مانند داشتن روابط جنسی پرخطر، اقدام به خودکشی یا اعتیاد روبه‌رو می‌گردند. درمانگران برای درمان این افراد، در جلسات مشاوره ازطریق گفتگو اطلاعاتی درخصوص جزئیات آسیب‌های روحی و جسمی آنان دریافت می‌کنند. بیماران با یادآوری خاطره آزاردهنده، احساسات مختلفی را تجربه می‌کنند و سپس به‌صورت یک چشم‌انداز به آن نگاه می‌کنند.

باتوجه به اینکه هدف از درمان برای این افراد ایجاد یک زندگی سالم‌تر با عملکرد بهتر است، درمانگر از آنان می‌خواهد به لحظه حال تمرکز کنند تا اثرات منفی اتفاقات گذشته را کاهش دهند. به همین منظور مشاهده فیلم‌هایی مانند «ویل هانتینگ نابغه Good Will Hunting» و «رودخانه مرموز Mystic River» را به این بیماران پیشنهاد می‌دهد. در فرآیند فیلم درمانی، بیمار می‌تواند در دنیای فیلم غوطه‌ور شود، با بازیگر فیلم همذات‌پنداری کند و نسبت به رفتارهای نادرست بازیگر احساس منفی پیدا کند.

فیلم درمانی چه تأثیری در روند بهبودی بیماران افسرده دارد؟

 افسردگی که یکی از شایع‌ترین بیماری‌های روانی به‌حساب می‌آید صرفاً احساسی از غم یا اندوه نیست، بلکه اختلالی خلقی است که وضعیت سلامت روان را به حالتی نگران‌کننده و حاد درمی‌آورد. بیماران افسرده هر روز و هر ساعت احساسات منفی متعددی را تجربه می‌کنند و نحوه تفکر، عملکرد و احساس خود را تغییر می‌دهند. این مسئله سبب می‌شود این افراد از هیچکدام از فعالیت‌های روزمره خود لذتی نبرند و اغلب مأیوس و ناامید باشند. روش‌های فراوان و مؤثری برای درمان افسردگی معرفی شده است که یکی از آن‌ها روان‌درمانی به‌حساب می‌آید. در روند این رویکرد درمانی درمانگران تلاش می‌کنند تا روش‌هایی به بیمار ارائه دهند تا او بتواند بر استرس‌ها، اضطراب‌ها، افکار خودکشی و… خود چیره شود.

همچنین یکی از بهترین راه‌کارهایی که درمانگر برای کشف روان بیماران افسرده و کاتالیزوری برای روند درمان استفاده می‌کند فیلم درمانی به‌حساب می‌آید. تحقیقات نشان داده است فیلم تراپی می‌تواند در افراد افسرده خوش‌بینی را افزایش و ناامیدی را کاهش دهد. بیماران افسرده در روند فیلم تراپی علل ابتلا به افسردگی خویش را شناسایی می‌کنند و برای تغییر خود را آماده می‌کنند. درمانگر با معرفی فیلم‌های مناسب برای بیمار، این امکان را فراهم می‌کند تا او نقاط قوت خود را پیدا نماید و آن‌ها را توسعه دهد.

 ازجمله فیلم‌هایی که درمانگران برای درمان افسردگی به بیماران معرفی می‌کنند می‌توان به فیلم‌های «آنومالیسا Anomalisa»، «بهترین بابای دنیا World‘s Greatest Dad»، «کیک Cake»، «سیلویا Sylvia» و «دوقلوهای اسکلت The Skeleton Twins» اشاره کرد.

آیا تکنیک فیلم درمانی تأثیری بر مدیریت خشم دارد؟

خشم به حالتی گفته می‌شود که فرد به دلایل مختلف و تحت تأثیر عوامل بیرونی یا درونی، احساس ناراحتی بسیار زیادی را تجربه کند. در این شرایط ممکن است فرد خشمگین تا مرز سکته مغزی یا قلبی پیش رود یا به اطرافیان صدماتی وارد آورد. بنابراین لازم است تا افرادی که به سرعت خشمگین می‌شوند یا در طول روز در محیط‌هایی پرتنش قرار دارند تکنیک‌های مدیریت خشم را فرابگیرند تا بتوانند آرامش خود را در شرایط بحرانی حفظ نمایند. براساس تحقیقات انجام شده علاوه‌بر انجام تکنیک‌های مدیریت خشم، افراد می‌توانند از یک دوره فیلم درمانی در جهت کسب توانایی بیشتر در حفظ آرامش خود بهره‌مند شوند.

تحقیقات نشان داده است افراد پس از تماشای فیلم قادر به شناسایی و کنار آمدن با برخی مشکلات خود هستند و بهتر توانسته‌اند احساسات خود را درخصوص خانواده و اجتماع بیان کنند. ازجمله فیلم‌هایی که برای مدیریت خشم می‌توان معرفی کرد فیلم «مدیریت خشم ساخته پیتر سگال» است. افراد پس از پایان این فیلم یاد می‌گیرند بین خشم سالم و ناسالم تفاوت‌هایی وجود دارد و اگر احساسات تجمع‌ یافته مدیریت نشوند بزرگتر خواهند شد. بنابراین می‌توان نتیجه گفت فیلم تراپی در کنار دیگر درمان‌ها برای بیمارانی که سریع خشمگین می‌شوند می‌تواند بسیار مفید باشد و به آن‌ها کمک می‌کند تا از زندگی بیشتر لذت ببرند.   

آیا فیلم درمانی می‌تواند به تحکیم روابط خانوادگی کمک کند؟

همانطور که گفتیم فیلم درمانی ابزاری مدرن محسوب می‌شود که برخی درمانگران برای تقویت بینش و تحریک بیمار جهت ایجاد تغییر در رفتار و عملکرد خود استفاده می‌کنند. این تکنیک به بیماران کمک می‌کند تا احساسات، افکار و نوع ارتباطات خود را در یک محیط غیر تهدید آمیز و امن شناسایی کنند و ازطریق تجربیاتی که از شخصیت‌های فیلم یاد گرفتند به رشد و تغییر خود کمک کنند. این تکنیک نه‌تنها در جلسات تکنفره اجرا می‌گردد بلکه در جلسات گروهی به همراه زوجین یا خانواده‌ها نیز قابل اجرا است. یکی از بهترین مزیت‌هایی که اجرای این تکنیک برای خانواده‌ها دارد رفع موانع صمیمیت و ایجاد ارتباط مؤثر بین اعضای خانواده به‌حساب می‌آید. چراکه تماشای فیلم‌هایی با موضوعات خانوادگی یا مشکلات زناشویی می‌تواند بهترین راه‌حل‌ها و راه‌کارها را در حل مسائل خانوادگی به بینندگان ارائه دهد.

به‌این ترتیب تمام اعضای خانواده می‌توانند از شخصیت‌ها و داستان فیلم الهام بگیرند و روابط خود را بهبود ببخشند. موضوعات متنوعی وجود دارد که در پروسه فیلم تراپی مورد بررسی قرار می‌گیرد، اما بیشترین و مهمترین موضوعاتی که به‌صورت خاص به آن‌ها پرداخته شده است مسائلی مانند طلاق و مهاجرت بوده است. تماشای این فیلم‌ها به خانواده‌ها کمک می‌کند تا بهترین راه‌حل و استراتژی را برای رویارویی با مسئله مهمی مانند مهاجرت یا طلاق پیدا کنند تا بتوانند به‌صورت مؤثرتری بدون آسیب با مسائل مواجه شوند. ازجمله فیلم‌هایی که به مسئله جدایی و طلاق خانواده پرداخته است، فیلم‌هایی مانند «آن‌طور که بودیم The Way We Were»، «بدترین فرد در جهان The Worst Person in The World»، «سه رنگ: سفید Three Colors: White» و «جدایی نادر از سیمین» هستند.

فیلم‌ درمانی چه کمک‌های درمانی عمیقی به افراد ارائه می‌کند؟

درمانگران باتوجه به مشکلی که بیمار یا مراجع‌کننده با آن روبه‌رو است، فیلمی را پیشنهاد می‌دهند که یکی از وجوه اصلی رفتار او را بازتاب دهد. درمانجو پس از مشاهده فیلم در جلسه بعدی درمان نظر و برداشت خود را از فیلم به درمانگر منتقل می‌کند. همچنین درمانجو احساسات خود را درحین فرآیند فیلم درمانی برای درمانگر شرح می‌دهد. به‌این ترتیب درمانجو می‌تواند احساسات مختلفی را تجربه کند، راه‌حل‌های امیدوارکننده برای مشکل خود بیابد، تخلیه عاطفی مناسبی داشته باشد، به آینده خوش‌بین شود و روابط خود با اطرافیان را بهبود بخشد. ازطرفی یکی دیگر از مهمترین کمک‌هایی که فیلم تراپی می‌تواند به درمانجو داشته باشد این است که به او کمک کند از احساس تنهایی در مواجهه با مشکلات و چالش‌ها رها گردد.

به‌این ترتیب فرد با تماشای فیلم و مشاهده شخصیت داستان در فرازونشیب‌های زندگی، می‌تواند امیدوار شود که او نیز توانایی عبور از سختی‌ها را دارد، پس با تقویت اراده خویش سعی می‌کند خود را از وضعیت نگران‌کننده موجود نجات دهد.

خلاصه و جمع‌بندی

فیلم‌ درمانی مانند دیگر روش‌های روان‌درمانی نقش مهمی در بهبودی بیماران و اهمیت ویژه‌ای در ایجاد همدلی و انگیزه برای خانواده‌های آن‌ها دارد. چراکه در زمان وجود یک اختلال یا بیماری روانی نه‌تنها فرد بیمار با مشکلات متعددی روبه‌رو می‌شود، بلکه خانواده او نیز با چالش‌های فراوانی دست‌وپنجه نرم می‌کند. در این شرایط درمانگران ماهر و باتجربه با توصیه تماشای فیلم‌های مرتبط با وضعیت پیش آمده به فرد بیمار انگیزه و اراده ادامه درمان و به خانواده‌های درگیر احساس همدلی و یافتن راه‌حل‌های حل مشکل را ارائه می‌دهد. در این مطلب مراحل فیلم تراپی، چگونگی انتخاب فیلم و رده‌بندی فیلم‌ها را خدمت شما بیان کردیم.

همچنین دانستیم این رویکرد درمانی در درمان بسیاری از مشکلات مانند افسردگی، اعتیاد، مدیریت خشم و مشکلات زوجین می‌تواند مؤثر واقع شود. در پایان لازم است خدمت اساتید گرامی و روانشناسان ارجمند «پکیج مجموعه فیلم درمانی» را مجدد معرفی نماییم. در این پکیج علاقمندان می‌توانند ۴۲ فیلم با موضوعات روانشناختی با رویکرد شخصیت شناسی را تماشا نمایند و مباحثی مانند شگردهای ناخودآگاه، سادیسم و مازوخیسم، انحرافات جنسی، اختلال ضداجتماعی و… را به‌صورت تصویری مورد بررسی قرار دهند. این پکیج که مباحث مهم علم روانشناسی را شامل می‌شود هم‌اکنون در وب‌سایت بنیاد روانکال در دسترس همگان قرار دارد.