زوج درمانی روشی درمانی بر پایه روان‌درمانی است که بر حل مشکلات مربوط به زندگی مشترک تمرکز دارد. این روش درمانی در قالب جلسات مشاوره و با حضور درمانگر و طرفین رابطه (زن و شوهر) اجرا می‌شود.
ازدواج به عنوان تنها رابطه خانوادگی که داوطلبانه ایجاد می‌شود، باید رابطه‌ای صمیمی و همراه با تعهد باشد. صمیمیت برای حفظ و تداوم رابطه ضروری است و تعهد، زمینه‌ساز موفقیت هر یک از طرفین در مسئولیت‌هایی است که در خانواده پذیرفته‌اند.
بسیاری از افراد در ایجاد یا حفظ رابطه‌ای با این دو ویژگی، یعنی صمیمیت و تعهد، مشکل دارند و شاید مهمترین دلیل این ناتوانی، مسئله تفاوت‌های فردی باشد، مسئله‌ای ساده و منطقی که وجودش نه تنها غیر قابل انکار است بلکه به نوعی لازم و حتمی است.
اما آیا همه افراد وقتی ازدواج می‌کنند، دانش و مهارت کافی برای حل مشکلات موجود در این رابطه را دارند؟ آیا می‌توانند با تحلیل صحیحی از تفاوت‌هایشان با طرف مقابل، علل بروز مشکل را بیابند؟ آیا می‌توانند با برقراری یک ارتباط دوسویه و مؤثر، خودشان مشکل را حل کنند؟
پاسخ منفی به این پرسش‌ها، دلیل روشنی برای ورود شخص سوم به ماجرا است. این شخص سوم، باید مشاوری با تخصص زوج‌درمانی باشد تا بتواند با آموزش دادن اصولی در مورد با هم بودن و برای هم بودن، رابطه آسیب‌دیده را درمان کند. اما چرا زوج‌درمانی؟
برای اینکه پاسخ به این پرسش را بیابید و تأثیر زوج درمانی بر بهبود روابط خانوادگی را بهتر درک کنید، با ما همراه باشید.
زوج درمانی چیست؟
زوج درمانی روشی درمانی بر پایه روان‌درمانی است که بر حل مشکلات مربوط به زندگی مشترک تمرکز دارد. این روش درمانی در قالب جلسات مشاوره و با حضور درمانگر و طرفین رابطه (زن و شوهر) اجرا می‌شود. در این جلسات، درمانگر با استفاده از تست‌ها و مصاحبه‌های روان‌شناختی که حاوی سؤالات هدفمند هستند، سعی می‌کند تا با کسب اطلاعاتی در مورد پیشینه رابطه و مسائل فردی و خانوادگی طرفین، علاوه بر تشخیص مشکل اصلی، منشأ آن را نیز بیابد.
اما در زوج درمانی درمانگر، حل‌کننده مشکل نیست. پس از مشخص شدن مشکل و دلایل بروز آن، درمانگر به زوجین کمک می‌کند تا نسبت به یکدیگر شناخت بهتری پیدا کنند، الگوی فکری خود نسبت به یکدیگر در مشکلات را اصلاح کنند و هر یک از طرفین نقش خود در ایجاد مشکل را بپذیرند.
در مرحله بعدی، درمانگر با آموزش مهارت‌های ارتباطی متناسب با مشکل، از طرفین می‌خواهد تا در روابطشان تغییرات لازم را اعمال کنند. حتی ممکن است درمانگر برای نهادینه شدن این مهارت‌ها، تمرین‌هایی را برای زوجین در نظر بگیرد.
در نهایت این زوجین هستند که با رسیدن به درک متقابل صحیح، ایجاد صمیمیت بیشتر و مشارکت بیشتر در حل مشکلات، رابطه خود را بهبود می‌بخشند. در واقع زوج‌درمانی، راهکاری برای پایان دادن به بروز مشکلات در زندگی مشترک نیست، بلکه به زوجین می‌آموزد که چگونه رابطه خود را از بن‌بست مشکلات خارج کنند.
کاربرد زوج درمانی
زوج درمانی در کمک به افراد برای حل مشکلاتشان، تقریبا محدودیتی ندارد بدین معنی که در بیشتر مشکلات موجود در زندگی مشترک می‌توان به زوج درمانی اعتماد کرد. مسئله مهمتر، زمان مراجعه است. تجربه علمی زوج‌درمانگران ثابت کرده است که بهترین زمان برای مراجعه به مشاور، همان ابتدای بروز مشکل یا اختلاف است. نادیده گرفتن مشکلات و اختلافات به علاوه مرور زمان، امکان بازسازی رابطه و بازگشت به حالت عادی (قبل از بروز مشکل) را کاهش می‌دهد. زوج‌هایی که سالیان متمادی با یکدیگر اختلاف داشته‌اند یا مشکل حل‌نشده‌ای را در کنار خود دارند، در به کار بستن مهارت‌هایی که می‌آموزند، خیلی موفق نیستند. از این نکته بسیار مهم که بگذریم، زوج‌درمانی در حل مشکلات گوناگونی تأثیر مثبت داشته است که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
- ـ از بین رفتن اعتماد متقابل که می‌تواند نتیجه خیانت‌های جنسی، فریب‌کاری‌های مالی یا دروغ‌های دنباله‌دار باشد.
- ـ فاصله‌گیری عاطفی
- ـ مشاجرات تکرار‌شونده و ناتوانی در گفت‌و‌شنود سازنده
- ـ ناتوانی در مدیریت تعارضات
- ـ نارضایتی از رابطه جنسی
همچنین زوج درمانی در مشاوره پیش از ازدواج نیز کاربرد دارد. درمانگر به عنوان مشاوری امین و متخصص با نشان دادن اشتراکات و اختلافات به افراد کمک می‌کند تا نسبت به فرد مورد نظرشان، دیدگاهی صحیح و منطقی پیدا کنند. اگر زندگی مشترک بر پایه چنین طرز فکری بنا شود، بروز مشکلات به حداقل می‌رسد.
متدهای مختلف در زوج درمانی
صاحب‌نظران رویکرد روان‌درمانی، در موضوع زوج درمانی نیز الگوهای درمانی متفاوتی را ترسیم کرده‌اند. هر یک از زوج‌درمانگرها با توجه به تحصیلات و تجربیات خود، الگویی را ترجیح می‌دهند و بر اساس همین الگو در جلسات مشاوره، روند درمانی را پیش می‌گیرند. بررسی دقیق و علمی این الگوها در قالب مقاله‌ای کوتاه امکان‌پذیر نیست، از طرفی دیگر نیازمند دانش عمیقی است که در گردآورنده این مقاله وجود ندارد. از این رو سعی شده تا به معرفی اجمالی این روش‌های درمانی اکتفا شود.
۱ـ زوج درمانی رفتاری
بر اساس این نظریه، الگوهای مخرب رفتاری از یک سو و تفسیر ناصحیح هر یک از طرفین از رفتار طرف مقابل از سوی دیگر از علل اصلی بروز و تشدید مشکلات در زندگی مشترک هستند.
در شیوه رفتاردرمانی، به زوج‌ها کمک می‌شود تا در رفتارشان به الگویی مطلوب برسند. در مرحله بعد با بازسازی شناختی سعی می‌شود تا هر یک نسبت به رفتار طرف دیگر، دیدگاهی واقع‌بینانه و منطقی پیدا کنند. در این روش، درمانگر با آموزش مهارت‌های ارتباطی و مشکل‌گشایی، طرفین را به همکاری دوجانبه در حل مشکلات تشویق می‌کند و اصول مصالحه و مذاکره را به آنها می‌آموزد. یکی از راهکارهای درمانی در این روش، تقویت تبادل رفتاری صحیح در قالب تمرین‌های خانگی است.
۲ـ زوج درمانی با تمرکز عاطفی
نظریه درمانی کارل راجرز، روی بسیاری از الگوهای درمانی در روان‌درمانی تأثیر گذاشته است. یکی از روش‌های درمانی تأثیر پذیرفته، همین زوج درمانی با تمرکز عاطفی است.
در این روش درمانی، عواطف فردی به عنوان مهمترین عامل ایجاد تعارضات شناخته می‌شود. از این رو برای کمک به حل کردن تعارضات، سعی می‌شود تا چرخه پاسخ انعطاف‌ناپذیر قطع شود.
۳ـ زوج درمانی روان‌پویشی
بر اساس این نظریه، رفتار زوج‌ها در بزرگسالی با الگوی رفتاری آنها در کودکی ارتباط عمیقی دارد، الگویی که تربیت خانوادگی و روابط بین والدین و کودک باعث تثبیت آن شده‌اند. در زمان بروز یک اختلاف، هر یک از طرفین به صورت ناخودآگاه (البته در بیشتر موارد) واکنش‌های دفاعی خاصی را از خود نشان می‌دهند و همین واکنش‌ها توسط طرف دیگر همانند‌سازی می‌شوند. زوج درمانی روان‌پویشی روی کنترل این واکنش‌ها تمرکز دارد.
۴ـ زوج درمانی بر اساس سیستم خانواده
در محیط خانوادگی، یک سیستم ارتباطی ایجاد می‌شود که به مرور زمان و با افزایش تعداد نفرات تقویت خواهد شد. این سیستم ارتباطی مجموعه‌ای از رفتارهای متقابل یا به عبارت دیگر کنش‌ها و واکنش‌ها است. اگر زوجین با قواعد و الگوهای این سیستم آشنایی کاملی را پیدا کنند، می‌توانند با اصلاح الگوهای ارتباطی، پیوندی دوسویه را برای بهبود و ترقی این سیستم برقرار کنند.
۵ـ زوج درمانی هیجان مدار (EFT)
رویکرد درمانی کوتاه‌مدتی است که برای اولین بار توسط دکتر سوزان جانسون مطرح شد. این روش درمانی ترکیب سه رویکرد درمانی است: تجربه‌گرایی راجرزـ دلبستگی بالبی و رویکرد سیستمیک مینوچین
موفقیت این روش درمانی باعث شده است تا امروزه حتی در درمان‌های انفرادی نیز کاربرد داشته باشد.
کتاب‌شناسی در زمینه زوج درمانی
خوشبختانه در سال‌های اخیر،توجه بیشتر فرهیختگان دانشگاهی به توسعه منابع علمی مرتبط با روان‌درمانی باعث شده است تا بسیاری از آثار ارزشمند علمی در این زمینه ترجمه شده و به چاپ برسند. مبحث زوج درمانی هم از این قاعده مستثنی نبوده است و به جرأت می‌توان ادعا کرد که علاقه‌مندان به منابع بسیار مفیدی برای مطالعه و تحقیق در این زمینه دسترسی دارند. برخی از این منابع عبارتند از:
- ـ کتاب ۱۰ اصل برای زوج درمانی مؤثر/ اثری از جان گاتمن و همسرش جولی گاتمن/ ترجمه مریم خسروی (این کتاب با نام الفبای زوج درمانی و با ترجمه فاطمه نادری نیز به چاپ رسیده است.)
- ـ کتاب جامع زوج درمانی/ اثری از مایکل هاروی/ ترجمه از دکتر خدابخش احمدی
- ـ کتاب تمرین زوج درمانی هیجان مدار/ اثری از سوزان جانسون/ ترجمه از دکتر فاطمه بهرامی
- ـ کتاب فرایندهای دلبستگی در زوج درمانی و خانواده‌درمانی/ اثری از سوزان جانسون/ ترجمه از دکتر فاطمه بهرامی
- ـ کتاب تکنیک‌های افزایش صمیمیت در زوج درمانی/ اثری از دنیس باگاروزی/ ترجمه از زهرا اندوز
- ـ کتاب مشاوره با زوج‌ها (راهنمای کاربردی روایت‌درمانی)/ اثری از مارتین پاین/ ترجمه از فاطمه نادری
- ـ کتاب پیمان‌شکنی (مداخلات درمانی برای بحران‌های زناشویی)/اثری از پاول پلوسو/ ترجمه از پریوش وکیلی
بسته‌های آموزشی روانکال با موضوع زوج درمانی
دکتر جانسون مدیر مرکز بین‌المللی زوج‌درمانی هیجان‌مدار در کانادا
یکی از مهمترین عوامل موفقیت در هر روند آموزشی، بهره‌گیری از اساتید معتبر و باتجربه است. اما متأسفانه در برخی از موضوعات، شاید دسترسی به استادی مطرح و صاحب‌نظر کار آسانی نباشد.
قطعا یکی از اساتیدی که علاقه‌مندان به رویکرد زوج‌درمانی، بارها نامشان را شنیده‌اند یا شاید برخی از آثار ایشان را مطالعه کرده باشند، دکتر سوزان جانسون هستند.
دکتر جانسون روانشناسی اهل اتاوای کانادا است که علت شهرتش، مطرح کردن روش درمانی هیجان مدار (EFT)است. همانطور که قبلا اشاره شد، امروزه این روش درمانی، جایگاه ویژه‌ای در زوج‌درمانی و حتی درمان‌های انفرادی دارد.
دکتر جانسون، استاد روانشناسی بالینی در دانشگاه‌های آلیانت سن دیگو و اتاوا هستند و تاکنون موفق به دریافت جوایز ارزنده‌ای در زمینه درمان زوج و خانواده شده‌اند. همچنین ایشان عضو انجمن روانشناسی آمریکا و مدیر مرکز بین‌المللی زوج‌درمانی هیجان‌مدار در کانادا هستند.
آثار زیادی از دکتر جانسون به چاپ رسیده است. کتاب نظریه دلبستگی در عمل، تازه‌ترین اثر منتشر شده از ایشان است.
یکی دیگر از اساتید مطرح زوج‌درمانی، دکتر ریچاردـ بی استوارت هستند.
ایشان استاد روانشناسی بالینی در دانشگاه روانپزشکی واشنگتن هستند و بیش از ۴۰ سال، سابقه تدریس و تحقیق در روانشناسی و روانپزشکی با رویکرد پزشکی خانواده را در کارنامه خود دارند.
ما در بسته‌های آموزشی روانکال، امکان دسترسی به آموزش‌های ارائه شده توسط دکتر جانسون و دکتر استوارت را برای شما فراهم کرده‌ایم:
حذف شدبسته آموزش زوج‌درمانی با متد رفتاردرمانی ـ تدریس توسط دکتر استوارت
اگر قصد دارید به زوج‌درمانگری حرفه‌ای تبدیل شوید، با تهیه هر یک از این بسته‌های آموزشی، می‌توانید خیلی راحت و سریع در کلاس‌های تدریس اساتید معتبر زوج‌درمانی شرکت کنید.
جهت مشاهده مجموعه آموزشی اینجا کلیک کنید.
